Εισήγηση της Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη στο συνέδριο της SAFEM που έλαβε χώρα στις 4 και 5/6.2016 στo Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης
Έχουν γραφεί πολυάριθμοι Τόμοι για τη ζωή του Μ. Αλέξανδρου, τις εκστρατείες κατάκτησης ολόκληρου του τότε γνωστού κόσμου και τις συνήθειές του. Το στοιχείο του μυστικισμού είναι φυσικό να κυριαρχεί για την περίπτωση μιας προσωπικότητας που άλλαξε το πολιτιστικό πρότυπο και την ιστορική εξέλιξη της εποχής του. Ως οικονομολόγος, θα επιχειρήσω να διερευνήσω, ασφαλώς όχι σε μεγάλο βάθος προς το παρόν, διότι το θέμα βρίσκεται εκτός των ερευνητικών μου ενδιαφερόντων, ορισμένα οικονομικά δεδομένα, σχετικά με τις εκστρατείες του. Δυστυχώς, οι πληροφορίες που αναφέρονται στο πως, και στο από που ο Μ. Αλέξανδρος χρηματοδοτούσε τις συνεχείς και δαπανηρές πολεμικές του επιχειρήσεις, στο πόσο καλός ή κακός manager των οικονομικών του δεδομένων υπήρξε, στο πόσο λάμβανε υπόψη στις αποφάσεις του παρόντος την εξασφάλιση της μελλοντικής οικονομικής του επιβίωσης και συνέχισης των δραστηριοτήτων του, αποτελούν θέματα που καλύπτονται από σημαντικό ποσοστό αβεβαιότητας, σύγχυσης, έτσι που οι σχετικές απόψεις, συχνά, αντιμάχονται μεταξύ τους. Ειδικότερα, ορισμένες πηγές υποστηρίζουν ότι ο Μ. Αλέξανδρος, φεύγοντας για την Ασία, είχε ελάχιστα χρήματα μαζί του, καθώς ο πατέρας του ο Φίλιππος του άφησε τεράστια χρέη πεθαίνοντας. Αντιθέτως, διαμετρικά αντίθετες πληροφορίες διαβεβαιώνουν ότι ο Μ. Αλέξανδρος μπόρεσε να χρηματοδοτήσει τις αχανών διαστάσεων πολεμικές του επιχειρήσεις, επειδή διέθετε σημαντικά χρηματικά ποσά. Από που προέρχονταν αυτά τα ποσά και που ήταν, ενδεχομένως, κρυμμένα;
Η απάντηση, στα ερωτήματα αυτά είναι δύσκολη, επειδή φαίνεται ότι οι δυσχέρειες ή οι ευκολίες χρηματοδότησης των πολεμικών επιχειρήσεων των Μακεδόνων αναφέρονται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, και με την επιφύλαξη αυτή ανταποκρίνονται και οι δύο στην πραγματικότητα.
Στο Μέρος Ι της σύντομης αυτής ανακοίνωσής μου θα ασχοληθώ με τη χρηματοδότηση των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου, ενώ το Μέρος ΙΙ θα αφιερωθεί στον Μ. Αλέξανδρο ως διαχειριστή των δημοσίων οικονομικών της εποχής του. Τέλος, στο συμπέρασμα θα γίνει προσπάθεια προσδιορισμού των βασικών αξόνων και επιλογών της οικονομικής πολιτικής του Μ. Αλεξάνδρου,
Μέρος 1. Η χρηματοδότηση των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου
Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν δύο φάσεις ως προς τον τρόπο χρηματοδότησης των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου:
Α. Η πρώτη φάση χρηματοδότησης
Καταρχήν, ο Φίλιππος ήταν αυτός, που πριν από τον γιό του Αλέξανδρο, είχε ονειρευτεί να κατακτήσει την Ασία. Γνώριζε ότι αυτή η επιχείρηση θα ήταν πολύ δαπανηρή, γι’ αυτό και όσο ζούσε προσπάθησε να εξασφαλίσει πηγές για τη χρηματοδότησή της. Έτσι, πριν ακόμη γεννηθεί ο Αλέξανδρος, το 357 ΠΧ, ο Φίλιππος κατέκτησε την Αμφιπόλη και μαζί με αυτήν τα ορυχεία χρυσού του Παγγαίου Όρους, καθώς και τα ορυχεία χρυσού της Θράκης που τα ονόμασε Φιλίππους. Τα ορυχεία αυτά ήταν εξαιρετικά πολύτιμα για τον Φίλιππο, γιατί τα έσοδά τους του επέτρεψαν να προετοιμάσει την εκστρατεία της Ασίας, να αποκτήσει όπλα και πολεμικό υλικό τεχνολογικά εξαιρετικά προηγμένα για την εποχή του, χάρη στους τότε νεωτερισμούς της Συρακούσας. Ακόμη, με τα χρήματα αυτά ο Φίλιππος μπόρεσε να οργανώσει, με ορθολογικό τρόπο, τη διοίκηση του κράτους της Μακεδονίας. Από τα ορυχεία της Θράκης, σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα πληροφορίες, ο Φίλιππος εξασφάλιζε 1000 τάλαντα, που ισοδυναμούσαν με 26 τόνους χρυσού το χρόνο. Ο Φίλιππος άρχισε να εκδίδει χρυσά, αλλά κυρίως αργυρά νομίσματα, προφανώς, για εξοικονόμηση του σπανιότερου χρυσού έναντι του αργύρου. Αυτά, είχαν από τη μία πλευρά τους τον Ηρακλή και από την άλλη τον Δία. Τα νομίσματα του Φιλίππου επιβλήθηκαν ως κυρίαρχα μέσα πληρωμής σε ολόκληρο τον τότε ελληνικό κόσμο. Η κοπή αυτών των νομισμάτων, που δεν ήταν ομοιόμορφα, αλλά αντιπροσώπευαν 25 διαφορετικά είδη, λάμβανε αργότερα χώρα, όχι μόνον στη Μακεδονία, αλλά και σε ορισμένα κατακτημένα από τους Μακεδόνες μέρη, ως εξής: δύο στη Μακεδονία, ένα στην Αίγυπτο και 22 στην Ασία. Ωστόσο, πολλές ενδείξεις συνηγορούν στο ότι, από την άποψη της ποσότητας κοπής των νομισμάτων, καθώς και από την άποψη της αξίας τους, τα περισσότερα και σημαντικότερα παράγονταν στη Μακεδονία. Κάθε τάλαντο ζύγιζε 26 γραμμάρια, και η αξία του ισοδυναμούσε με 6.000 δραχμές. Εικάζεται ότι κάθε δραχμή ήταν περίπου ισοδύναμη, από την άποψη αγοραστικής δύναμης, με 10 σημερινά ευρώ.
Ωστόσο, μετά το θάνατο του Φιλίππου, ο διάδοχός του Αλέξανδρος, σύμφωνα πάντοτε με τις διαθέσιμες πηγές, βρήκε στο χρηματοκιβώτιο μικρή ποσότητα χρυσού και αργύρου, που οι εκτιμήσεις την φέρνουν σε περίπου 60 τάλαντα μόνον. Αλλά, παράλληλα ο Φίλιππος άφησε στον Αλέξανδρο και υψηλό χρέος, που υπολογίζεται σε 500 με 800 τάλαντα. Το αναπάντητο ερώτημα είναι πως δημιουργήθηκε αυτό το χρέος, παρά την ύπαρξη των ορυχείων χρυσού και αργύρου, που ήταν στην κατοχή των Μακεδόνων Βασιλέων. Οπωσδήποτε, η επίσημη εκδοχή είναι ότι ο Αλέξανδρος ξεκίνησε για την κατάκτηση της Ασίας, έχοντας μόνον 60 τάλαντα και τρόφιμα μόνον για 30 ημέρες. Αυτή είναι η πρώτη φάση χρηματοδότηση των εκστρατειών του Μ. Αλεξάνδρου, που δίνει ενδεχομένως την εντύπωση ότι ήταν ανεπαρκής, αβέβαιη ή και προβληματική. Εύλογα προκύπτει το ερώτημα για το τι έγιναν ο χρυσός και ο άργυρος των ορυχείων του Παγγαίου και της Θράκης; Ενδεχομένως, αποτελούν την κρυμμένη χρηματοδότηση, που για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους ο Μ. Αλέξανδρος δεν ήθελε να φανερώσει, ούτε στους πιο στενούς συνεργάτες του. Κατά την άποψή μου, υπάρχουν πολλά ακόμη σκοτεινά σημεία σε αυτόν το χώρο, που οι ιστορικοί ελπίζω να φέρουν μελλοντικά στο φως. Προς το παρόν, θα αρκεστούμε αναγκαστικά σε ότι βρίσκεται στον έλεγχό των γνώσεών μας. Να σημειωθεί ότι μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου καταγράφεται η ύπαρξη 31 ορυχείων, η παραγωγή των οποίων φαίνεται να εξακολούθησε για 100 ακόμη χρόνια σε 51 διαφορετικές τοποθεσίες, έτσι που δεν είναι υπερβολική η διαπίστωση ότι η τότε Ελλάδα ήταν πνιγμένη στα πολύτιμα μέταλλα. Τις έμειναν, δυστυχώς, για λίγο.
Β. Η δεύτερη φάση χρηματοδότησης
Περνώ, τώρα, στη δεύτερη φάση, που μπορεί να χαρακτηριστεί ως η περίοδος της άνετης χρηματοδότησης των εκστρατειών του Μ. Αλεξάνδρου. Αυτή αρχίζει με την κατάκτηση της Ασίας το 329 ΠΧ και διατηρείται μέχρι το θάνατό του. Με την αποσιώπηση της χρηματοδότησης από τα αρχικά ορυχεία Παγγαίου και Θράκης, των οποίων ενδεχομένως η απόδοση δεν ήταν αρκετή, ή είχε, στο μεταξύ μειωθεί ή και για κάποιους λόγους είχε διακοπεί, η κατάκτηση της Ασίας, εκτός όλων των άλλων λόγων, θα μπορούσε να επιδιωχθεί από τον Μ. Αλέξανδρο και για καθαρά οικονομικούς λόγους. Πράγματι, η κατάκτηση της Περσίας, που ήταν η πλουσιότερη περιοχή του τότε γνωστού κόσμου, εξασφάλισε στον Μ. Αλέξανδρο τη δυνατότητα να υλοποιήσει όλα τα μεγαλεπήβολα κατακτητικά του σχέδια, δεδομένου ότι πέρασαν στην κατοχή του τα αμύθητα πλούτη, οι θησαυροί και ο χρυσός του Δαρείου. Στο μυθικό παλάτι του Δαρείου είχε συγκεντρωθεί όλος ο πλούτος όλων των κρατών της Μεσοποταμίας. Όμως, τα δυσθεώρητα αυτά πλούτη, που αντιπροσώπευαν τον χρυσό 3000 ετών, δεν μπόρεσαν να σώσουν τον ιδιοκτήτη τους τον Δαρείο από του να κατακτηθεί από τον στρατηλάτη όλων των εποχών, τον Μ. Αλέξανδρο. Οι πληροφορίες, εξάλλου, αναφέρουν ότι για τη μεταφορά του αμύθητου αυτού πλούτου του Δαρείου ο Μ. Αλέξανδρος χρειάστηκε 20.000 μουλάρια και 5.000 καμήλες και λέγεται ότι η αξία του ανερχόταν σε 12.000.000 ασημένιες λίρες, ενώ μόνον η βασιλική σκηνή του Δαρείου εκτιμάται σε περισσότερο από μισό δισ. ευρώ.
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, από πολλές οπτικές γωνίες, η πληροφορία για τον τρόπο με τον οποίον χρησιμοποίησε ο Μ. Αλέξανδρος αυτόν τον θησαυρό, ή τουλάχιστον τμήμα του, και για το αποτέλεσμα, που έτσι προκλήθηκε, και που εμφανίζει μεγάλο ενδιαφέρον, καταρχήν για τους οικονομολόγους, και στη συνέχεια για όλους τους πολίτες των σύγχρονων οικονομιών.
Απίστευτο, αλλά αληθινό: ο Μ. Αλέξανδρος, άνοιξε τις αποθήκες όπου κρατούσε τους θησαυρούς του Δαρείου κι άρχισε να μοιράζει τον χρυσό στους Έλληνες. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, από όσο μπορώ να γνωρίζω, εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης ποσότητας του χρήματος που πέφτει στην αγορά, ο πληθωρισμός. Οι τιμές και οι μισθοί των στρατιωτών τετραπλασιάζονται και ανέρχεται το κόστος ζωής. Όταν άρχισε την εκστρατεία κατάκτησης του κόσμου ο Μ. Αλέξανδρος, ο μισθός ενός στρατιώτη ήταν γύρω στα σημερινά 10 ευρώ, ενώ μετά το μοίρασμα του χρυσού, ο μισθός τους ανέβηκε στα 40 περίπου ευρώ.
Με την επιφύλαξη της εξεύρεσης νέων στοιχείων για την περίοδο του βίου του Μ. Αλεξάνδρου, νομίζω ότι αξίζει να λεχθεί στη μνήμη του, ότι εκτός από το ότι θεωρείται ο μεγαλύτερος στρατηλάτης των αιώνων, η απόφασή του να μοιράζει τμήμα της λείας των κατακτήσεών του στους πολίτες της αυτοκρατορίας του, τον αναδεικνύει και σε λαϊκό ηγέτη πρώτης κατηγορίας, με ρίζες σοσιαλιστικές, όπως θα υποστηρίζαμε σήμερα. Και, συνεπώς, το ενδιαφέρον του για την εξασφάλιση πρόσθετου πλούτου, και μετά την απόκτηση των θησαυρών της Ασίας, ερμηνεύεται από την επιθυμία του να συνεχίσει, για πάντα αν θα ήταν δυνατόν, τις πολεμικές επιχειρήσεις για την κατάκτηση της υφηλίου, και όχι για να τον συσσωρεύει για προσωπική πολυτελή του διαβίωση.
Μέρος ΙΙ. Ο Μ Αλέξανδρος ως διαχειριστής των δημοσίων οικονομικών
Ως μαθητής του Αριστοτέλη, από τα 13 ως τα 16 του χρόνια, ο Μ. Αλέξανδρος έλαβε οικονομική παιδεία σύμφωνα με την οποίαν η πολιτική, όπως την προσδιόριζε ο Αριστοτέλης στα “Ηθικά Νικομάχεια” όφειλε να βασίζεται στις αρχές και τις αξίες της ηθικής και να προάγει το κοινό συμφέρον και την ευημερία των πολιτών.
Στα χρόνια του Μ. Αλεξάνδρου ο κρατικός προϋπολογισμός συμπίπτει περίπου με τον στρατιωτικό προϋπολογισμό, αλλά όμως, όπως θα φανεί αμέσως στη συνέχεια, η κρατική παρέμβαση στην οικονομία είχε σε γενικές γραμμές τα ίδια χαρακτηριστικά με τα αντίστοιχα των σημερινών οικονομιών.
Καταρχήν, οι μισθοί των στρατιωτικών αντιπροσώπευαν τη σημαντικότερη κρατική δαπάνη, λόγω των συνεχών πολέμων. Με την έναρξη της εκστρατείας στην Ασία ο Μ. Αλέξανδρος έπρεπε να εξασφαλίζει τους μισθούς 35.000 ανδρών από προϋπολογισμό που έφθανε τα 2.000 τάλαντα. Αυτά, ισοδυναμούσαν με περίπου 120.000.000 ευρώ. Το τεράστιο αυτό, για την εποχή εκείνη ποσό, θα ήταν ίσως δύσκολο να εξασφαλιστεί πριν από την κατάκτηση της Περσίας, αλλά πολύ εύκολο μετά από αυτήν. Το άνοιγμα των μισθών, εξάλλου, μεταξύ ανώτερων και κατώτερων, όπως προκύπτει από τις σχετικές πηγές, ήταν 7,5 φορές, με τον χαμηλότερο αυτόν του στρατιώτη εδάφους και με τον ανώτερο αυτόν του έφιππου. Να παρατηρήσω, εδώ, ότι οι διαφορές αυτές ανάμεσα σε ανώτερο και κατώτερο μισθό μπορούν να θεωρηθούν απολύτως λογικές και σύμφωνες με την κρατούσα οικονομική θεωρία, σε αντίθεση με το σημερινό παράλογο και μη δυνάμενο να ερμηνευθεί, από την οικονομική θεωρία, άνοιγμα των 360 φορών, που αντικατοπτρίζει άλλωστε τις ανεξέλεγκτες ανισότητες κατανομής του πλούτου.
Οι μισθοί των στρατιωτικών ανέβηκαν φυσικά στα ύψη μετά την κατάκτηση της Περσίας και καθοδόν για την κατάκτηση της Ινδίας, εξαιτίας του πλούτου της Ασίας που πέρασε σε ελληνικά χέρια. Τα στρατεύματα ακολουθούσαν εξειδικευμένοι τεχνίτες, για την επιδιόρθωση των όπλων και αρμάτων μάχης, για την κατασκευή αντίσκηνων και κρεβατιών. Και να τονιστεί και μια ιδιαίτερα σημαντική λεπτομέρεια ότι, δηλαδή οι οικογένειες των στρατιωτικών τους ακολουθούσαν, έτσι που ανέβαζαν σημαντικά το κόστος των εκστρατειών. Ακολουθούσαν επίσης γιατροί, φαρμακοποιοί και νοσοκόμες. Ο Μ. Αλέξανδρος είχε, εξάλλου, αναπτύξει και κάποιο είδος στρατιωτικής πρόνοιας, αντίστοιχης της σημερινής κοινωνικής πρόνοιας, αφού τα παιδιά των οποίων ο πατέρας έπεφτε στο πεδίο της μάχης λάμβαναν σε μορφή σύνταξης το μισθό του, εκτός από την εφάπαξ αποζημίωση.
Ο Μ. Αλέξανδρος ήταν πολύ γενναιόδωρος με τους άνδρες του, στους οποίους πρόσφερε κατά καιρούς γιορτές και γλέντια για να αναπτερώνεται το ηθικό τους, μετά από κάθε νίκη τους αντάμειβε με χρήματα και κοσμήματα και όταν δεν ήταν πια σε θέση να πολεμήσουν τους εξασφάλιζε σύνταξη, συχνά ανώτερη του μισθού τους.
Η χρηματοδότηση όλων αυτών των τεραστίας διάστασης δαπανών καλύφθηκαν, όπως αναλύθηκε στο Μέρος Ι της ομιλίας μου, από τα μεταλλεία και τα λάφυρα πολέμου, που φαίνεται να ήταν υπεραρκετά, εφόσον μάλιστα ο Μ. Αλέξανδρος μοίραζε τμήμα τους και στους πολίτες.
Συμπέρασμα
Ως γενικό συμπέρασμα αυτής της σύντομης ανακοίνωσης προκύπτει ότι ο Μ. Αλέξανδρος εκτός του ότι υπήρξε ο μεγαλύτερος και πιο εμπνευσμένος στρατηλάτης της υφηλίου, είναι λιγότερο γνωστό ότι ήταν επίσης δεινός στη διαχείριση των οικονομικών. Μερικά από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά αυτής της διαχείρισης αναφέρω αμέσως στη συνέχεια:
*Πρώτον, παρότι, στην εποχή του, δεν είχαν ακόμη λάβει σάρκα και οστά οι διάφορες κυρίαρχες οικονομικές θεωρίες, μπορεί να διαπιστωθεί ότι ο Μ. Αλέξανδρος, λειτούργησε ως να ήταν οπαδός του Keynesκαι όχι των νεοκλασικών/φιλελεύθερων, και συγκεκριμένα, εφόσον δεν ήταν υπέρ της λιτότητας, αλλά υπέρ της ενίσχυσης της ζήτησης, των δημοσίων επενδύσεων και ενός ελεγχόμενου πληθωρισμού.
*Δεύτερον, ο Μ. Αλέξανδρος δεν κατάστρεφε τις ικανοποιητικές υποδομές, που έβρισκε στις χώρες που κατακτούσε. Αντιθέτως τις διατηρούσε, τις βελτίωνε και τις αξιοποιούσε. Έτσι, άφησε ανέπαφη τη διοικητική διάρθρωση της Περσίας, που συνέχισε την ομαλή της λειτουργία και μετά την κατάκτηση.
*Δεύτερον, ο Μ. Αλέξανδρος εκτιμούσε την εργασία και αντάμειβε τους υφισταμένους του πλουσιοπάροχα και ανάλογα με την προσφορά τους. Επιπλέον, είχε δημιουργήσει ένα σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, που δεν άφηνε απροστάτευτους τους αδύνατους, ηλικιωμένους, παιδιά και ασθενείς.
*Τρίτον, είχε σαφή συνείδηση της ύπαρξης και του περιεχομένου του Έθνους, και με βάση αυτό ξεχώριζε Έλληνες από μη Έλληνες. Οι Έλληνες φαίνεται ότι δεν πλήρωναν φόρους, εφόσον η Ελλάδα ήταν τόσο πλούσια και δεν είχε ανάγκη, αλλά αντιθέτως όσοι λαοί αντιστάθηκαν στην κατακτητική ορμή του Μ. Αλεξάνδρου κατέβαλαν φόρους, ως μορφή τιμωρίας.
* Τέταρτον, παρότι είναι σε πρώτη ματιά εκπληκτικό, επειδή δεν τα είχε ανάγκη, ωστόσο ο Μ. Αλέξανδρος έκρινε απαραίτητη τη σύναψη δανείων, και μάλιστα σημαντικών, ύψους 1.460 ταλάντων. Μια πιθανή εξήγηση αυτής της απόφασης του Μ. Αλεξάνδρου να καταφύγει σε δάνεια θα μπορούσε να είναι η επιθυμία του να εκμεταλλευθεί τον πληθωρισμό, που τότε επικρατούσε και που όπως είναι γνωστό ευνοεί τον δανειολήπτη, αποδεικνύοντας έτσι προχωρημένες γνώσεις οικονομίας.
*Τέλος, πολύ λίγα είναι γνωστά για τον τρόπο με τον οποίον διοικούνταν η αχανής αυτοκρατορία που δημιούργησε ο Μ. Αλέξανδρος, εκτός του ότι η δική του φωτεινή προσωπικότητα αποτελούσε τον κυρίαρχο, αλλά και τον συνδετικό κρίκο ολόκληρης αυτής της επικράτειας.
Τελειώνοντας ας διερωτηθούμε για λίγο πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος αν ο Μ. Αλέξανδρος δεν είχε πεθάνει στα 32 του χρόνια, πιθανότατα δηλητηριασμένος από κρασί, σύμφωνα με το αποτέλεσμα νεότερης έρευνας, αλλά πολύ αργότερα. Θα μπορούσε τότε να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα του τεραστίων διαστάσεων κράτους της Μακεδονίας, που είχαν δημιουργήσει οι κατακτήσεις του, και ο κόσμος θα είχε τότε εξελιχθεί πολύ διαφορετικά.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
====================
*Alexander the Great, King of Macedonia, by Frank. W. Walbank (Δίκτυο)
*Alexander the Great: a very competent expert in finances by Dimitrios Kostopoulos,Source:ΑΠΕ-ΜΠΕ via Archaiologia(Νοέμβριος30, 1912
*Mining Greece: The goldmines of Alexanderthe Great (Source: Archeological Mysteries in Greece-Archetype Publications) http://www-miningreece.com/wp-content/uploads/2014/12/Alexandre.png)
Presentation by Maria Negreponti-Delivanis at the SAFEM congress, 4 -5 June, Royal Theatre of Thessaloniki
Numerous Volumes have been written about the life of Alexander the Great, the campaigns for the conquest of the whole of the known world and his habits. The element of mysticism is naturally dominant in a personality that changed the cultural model and the historical development of his era. As an economist, I will attempt to explore, not too deeply at the moment, as the issue is outside my research interests, some economic data relative to his campaigns. Unfortunately, the information referring to the ways Alexander the Great managed to finance his constant and costly war operations, to whether he was a good or bad financial manager and to what extent he considered the assurance of his future economic survival and the continuation of his activities in his decisions, are matters covered by considerable uncertainty and confusion, so that relevant views are often conflicting. In particular, some sources claim that when leaving for Asia, Alexander the Great had little money with him, as his father Philip left him with huge debts when he died. On the other hand, diametrically opposite information asserts that Alexander the Great was able to fund his huge military operations because he owned large sums of money. What was the origin of this wealth andwhere was it hidden?
The answer to these questions is not easy, because it seems that the difficulty or ease of financing the military operations of the Macedonians refer to different time periods, and could both be applicable.
In Part I of this brief presentation I will deal with the funding of military operations of Alexander the Great, while Part II will be devoted to Alexander as manager of the public finances of his era. Finally, the conclusion will attempt to determine the main directives and economic policy choices of Alexander the Great.
Part 1. The financing of military operations of Alexander the Great
More specifically, there are two phases in the Alexander’s military operations were funded.
A. The first funding phase
First, Philip was the one who before his son Alexander had dreamed of conquering Asia. He knew that this operation would be very expensive, so all his life he tried to secure sources of funding. Thus, even before Alexander was born in 357 BC, Philip conquered Amphipolis and with it the gold mines of Paggeo and the gold mines of Thrace which he named Philippi. These mines were extremely valuable to Philip, because their earnings allowed him to prepare his Asian campaign, obtain weapons and war material technologically very advanced at the time, thanks to the innovations of Syracuse. With this money Philip was able torationally organize the administration of the state of Macedonia. According to the information available today, Philip was able to acquire 1000 talents from the mines of Thrace, amounting to 26 tons of gold per year. Philip began issuing gold but mainly silver coins, obviously in an attempt to economize on gold which was more rare in relation to silver. These coins depicted Hercules on one side and Jupiter on the other. The coins issued by Philip were imposed as a dominant means of payment throughout the then Greek world. These coins which were not uniform, but represented 25 different kinds, were later minted not only in Macedonia, but also in some regions conquered by the Macedonians, as follows: two in Macedonia, one in Egypt and 22 in Asia. There are many indications however that, in terms of quantity and value, the majority and most important ones were minted in Macedonia. Each talent weighed 26 grams, and its value amounted to 6,000 drachmas. It is assumed that every drachma was approximately equivalent to 10 current Euros in terms of purchasing power.
However, according to all available information, after Philip’s death, his successor Alexander only found a very small amount of gold and silver in the safe, estimated at approximately 60 talents. Philip also left Alexander with a huge debt, estimated at 500-800 talents. The unanswered question is how this debt was created, in spite of the existence of the gold and silver mines, which were held by Macedonian kings. At any rate, the official version is that Alexander began the conquest of Asia, with only 60 talents and food sufficient for just 30 days. This is the first phase of financing of the campaigns of Alexander the Great, which may give the impression of being inadequate, uncertain or problematic. Understandably, the question arises as to what happened to the gold and silver mines of Paggeo and Thrace. It is possible that they represented secret funds which for reasons unknown so far, Alexander the Great did not want to reveal, not even to his closest associates. In my view, there are still many gray areas in this field, which I hope historians will shed light upon in the future. For now, we will just have to rely on what we know. Note that after the death of Alexander the Great, 31 mines have been recorded whose production seems to have continued for another 100 years in 51 different locations, so that it is not excessive to assert that Greece was then flooded in precious metals. Unfortunately for a short while.
- The second funding phase
I shall now turn to the second phase, which can be characterized as the period of comfortable financing of Alexander the Great’s campaigns. This begins with the conquest of Asia in 329 BC and ends with his death. Following the suppression of the funds originating in the mines of Paggeo and Thrace, which may have been insufficient, or may have been reduced in the meantime or even cut off, the conquest of Asia, could have been pursued by Alexander the Great purely economic reasons, among others. Indeed, the conquest of Persia, which was the richest part of the known world, gave Alexander the Great the opportunity to realize all his grandiose conquest plans, following the acquisition of the immense wealth, treasures and gold of Darius . The mythical palace of Darius had gathered all the wealth of all the states of Mesopotamia. But these skyrocketing riches representing gold acquired over 3000 years, were unable to save their owner Darius from being conquered by the commander of all time, Alexander the Great.
Furthermore, according to existing information, Alexander had to recruit 20.000 mules and 5.000 camels in order to carry the mythical wealth of Darius, estimated at 12,000,000 silver pounds, while only the royal tent of Darius is estimated at more than half a billion euro.
In many ways it is interesting to note how Alexander the Great made use of this treasure, or at least part of it, and the resulting consequences which present a lot of interest for economists, as well for all the citizens of modern economies.
Unbelievable but true: Alexander the Great unlocked the warehouse where he kept the treasures of Darius and began distributing gold to the Greeks. For the first time in human history, as far as I know, inflation appears as the result of an unregulated amount of money flooding the market. Prices and soldiers’ wages quadrupled and the cost of living rose. When Alexander the Great started his campaign for the conquest of the world, a soldier’s salary was around 10 current euros. After giving away Darius gold, soldier wages rose to about 40 euros.
Subject to finding new data concerning the life of Alexander the Great, I believe it deserves to be said in his memory, that apart from being considered the greatest commander in history, his decision to divide part of the spoils of his conquests among the citizens of the empire elevates him to a first class popular leader first class with socialist roots, as we would argue today. Furthermore, his interest in securing additional wealth even after the acquisition of Asian treasures can be interpreted by his desire to continue forever, if possible, his military campaigns for the conquest of the world, not to accumulate wealth for personal luxury of living.
Part II. Alexander the Great as manager of public finances
As a student of Aristotle, from 13 to 16 years of age, Alexander received an education in economics, according to which politics, as identified by Aristotle in “Nicomachean Ethics” should be based on the principles and values of morality and promote the general interest and the welfare of citizens.
In the era of Alexander the Great, the state budget coincides approximately with the military budget, but as we shall see below, state intervention in the economy generally shared the same characteristics as in today’s economies.
In the first place, soldiers’ wages represented the largest public expenditure, because of the constant wars. With the launch of the campaign in Asia, Alexander the Great had to ensure the salaries of 35,000 soldiers within a budget of 2,000 talents. These, amounted to approximately 120 million euros. This huge amount at the time could have been hard to secure before the conquest of Persia, but very easy after that. Furthermore, according to available sources, the wage differential between senior and junior soldiers was 7.5 times, with the lowest salary corresponding to ground soldiers and the highest to the cavalry. Please note, that these wage differentials can be considered quite reasonable and comply with the prevailing economic theory, in contrast with the current irrational and impossible to interpret according to economic theory, differential of 360 times, which reflects the out of control inequalities in the distribution of wealth.
Soldiers’ wages naturally soared after the conquest of Persia and on the way to the conquest of India, due to the Asian wealth acquired by the Greeks. The troops were accompanied by skilled craftsmen to repair weapons and tanks, to build tents and beds. We should also highlight a very important detail, namely that the soldiers were accompanied by their families, a fact which significantly raised the cost of campaigns. They were also accompanied by doctors, pharmacists and nurses. Alexander the Great had also developed a sort of military welfare, equivalent to today’s social welfare, since the children whose father was killed on the battlefield received his salary in the form of pension, in addition to indemnity compensation.
Alexander the Great was very generous with his men, and often offered them celebrations and feasts in order to revive their spirits, after each victory he used to reward them with money and jewels and when they were no longer able to fight he ensured them a pension, often greater than their salary.
The financing of all these huge costs was largely covered by the mines and war spoils, as discussed in Part I of my speech, which seem to have been largely sufficient, especially since Alexander the Great used to distribute part of them to his citizens.
Conclusion
The general conclusion of this brief presentation is that Alexander, apart from being the greatest and most inspired marshal in the world, was also a very effective financial manager, a fact which is less well known about him. I will proceed to mention some of the key features of this financial management:
* First, in spite of the fact that in his era the various dominant economic theories had not been formed yet, one can see that Alexander the Great acted as a Keynesian and not as neoclassical / or liberal, since he was specifically not in favor of austerity, but of strengthening demand, public investment and controlled inflation.
* Second Alexander the Great did not destroy any of the good infrastructure which he found in the countries he conquered. On the contrary, he chose to maintain, improve and take advantage of it. Thus, he left intact the management structureof Persia, which continued its smooth operation even after the conquest.
* Third Alexander the Great appreciated the work effort and he used to generously reward his subordinates depending on their contribution. He had created a welfare system that protected the weaker, the elderly, the children and the sick.
* Fourth, he had a clear awareness of the existence and content of the Nation, and on this basis distinguished Greeks from non-Greeks. It seems that Greeks did not pay taxes, since Greece was sufficiently wealthy not to need them, but on the contrary, the people who resisted the conquering force of Alexander were forced to pay taxes as a form of punishment.
* Fifth, although at first glance surprising, as long as unnecessary, Alexander the Great believed in the need of borrowing and acquired significant loans amounting to 1,460 talents. A possible explanation of the decision of Alexander the Great to resort to loans could be his desire to exploit inflation, which then prevailed and which is well known to favor the borrower, thus demonstrating advanced knowledge in economics.
* Finally, very little is known about the administration of the vast empire created by Alexander the Great, except that his luminous and inspired personality was the dominant and connecting link of this whole territory.
As a final note, let us ask ourselves for a moment how different the world would be if Alexander the Great had not died at the age of 32, probably poisoned by wine, according to the conclusions of recent research, but much later. He might have ensured the sustainability of the huge state of created by his conquests and the world would have evolved in a very different way.
Indicative bibliography
====================
*Alexander the Great, King of Macedonia, by Frank. W. Walbank (Web)
*Alexander the Great: a very competent expert in finances by Dimitrios Kostopoulos, Source:ΑΠΕ-ΜΠΕ via Archaiologia( 30 November, 1912).
*Mining Greece: The goldmines of Alexander the Great (Source: Archeological Mysteries in Greece-Archetype Publications) http://www-miningreece.com/wp-content/uploads/2014/12/Alexandre.png)
