ΔΡΥΜΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΙ ΜΑΡΙΑΣ ΔΕΛΙΒΑΝΗ
FONDATION DIMITRI ET MARIA DELIVANIS
5/10/2009
Πρόλογος Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη
Με την ευκαιρία της έκδοσης του ανά χείρας τεύχους θέλω να ευχαριστήσω, από καρδιάς, όλους όσοι συνέβαλαν στη μεγάλη επιτυχία της εκδήλωσης για να τιμηθεί η εκατονταετηρίδα από τη γέννηση Δημητρίου Ι. Δελιβάνη. Η εκδήλωση έλαβε χώρα στις 5 Οκτωβρίου του 2009, στην αίθουσα τελετών της παλιάς Φιλοσοφικής, και παρόλο ότι την παραμονή είχαμε βουλευτικές εκλογές, συγκέντρωσε πλήθος κόσμου. Είμαι εξαιρετικά ευγνώμων στους συμπατριώτες μου, που τον θυμούνται ακόμη και θέλησαν να τον τιμήσουν μετά 12 χρόνια από τη φυσική του εξαφάνιση.
Εκφράζω, λοιπόν, τις ευχαριστίες μου, καταρχήν στα μέλη του Δ.Σ. του Ιδρύματος, που εκτός του ότι ενέκριναν ομόφωνα την πραγματοποίηση της εκδήλωσης, πολλά απ’αυτά πήραν το λόγο ως παλιοί φοιτητές του τιμώμενου. Δράττομαι της ευκαιρίας για να ευχαριστήσω τον Νομάρχη Θεσσαλονίκης Παναγιώτη Ψωμιάδη, τον Πρύτανη του ΑΠΘ Αναστάσιο Μάνθο και τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Valahia της Ρουμανίας Ion Cucui, για τους εμπνευσμένους χαιρετισμούς τους, αλλά και για την επισημότητα που προσέδωσαν στην εκδήλωση με την παρουσία τους. Η συμπαράσταση του Γενικού Προξενείου της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη, καθώς και αυτή του γαλλικού Ινστιτούτου ήταν απαραίτητο συμπλήρωμα στη μνήμη του ΔΔ, που ανέπτυξε σχέσεις ζωής με τη Γαλλία σε όλη τη διάρκεια του βίου του. Απευθύνω, ξανά και ξανά τα πολύ θερμά μου ευχαριστώ σε όλους τους ομιλητές, αλλά και στους παλιούς φοιτητές του Δημήτρη Δελιβάνη, των οποίων οι μνήμες ήταν συγκινητικές. Εκφράζω, και εδώ, την οδύνη μου επειδή, για τον Φαίδωνα Κοζύρη, που υπήρξε ένας από τους πολύ αγαπητούς φοιτητές του, η κατάθεση μνήμης στον καθηγητή του ήταν η τελευταία του δημόσια εμφάνιση, καθώς έφυγε από τη ζωή 4 μήνες αργότερα.
Όλοι οι χαιρετισμοί, οι ομιλίες και οι μνήμες των παλιών του φοιτητών δημοσιεύονται, στο ανά χείρας τεύχος, ελληνικά και γαλλικά. Στο τέλος, έχουν περιληφθεί και κάποιες φωτογραφίες της εκδήλωσης.
Δεν μπορώ να μη σκεφθώ ότι ύστερα από 100 χρόνια από σήμερα ουδείς από όσους έλαβαν μέρος στην εκατονταετηρίδα του Δημήτρη Δελιβάνη θα υπάρχει στον κόσμο μας. Το ανά χείρας, όμως, τεύχος θα συνεχίσει να βρίσκεται σε κάποιες βιβλιοθήκες, αν δεν εξαφανιστεί η ζωή από τον πλανήτη Γη.
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ Δ.Ι.Δ
ΤΟ ΙΔΡΥΜΑ «ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΙ ΜΑΡΙΑΣ ΔΕΛΙΒΑΝΗ»
και
ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΥ ΑΠΘ
(με τη συνεργασία του Γενικού Προξενείου της Γαλλίας και του γαλλικού Ινστιτούτου)
σας προσκαλούν να παραστείτε στην εκδήλωση για τα 100 χρόνια
από τη γέννηση ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Ι. ΔΕΛΙΒΑΝΗ (1909-2009)
που θα γίνει στην αίθουσα τελετών της παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ
την Δευτέρα 5 Οκτωβρίου 2009 και ώρα 18.30
Μετά τους χαιρετισμούς:
Θα μιλήσουν για αυτόν και το έργο του:
*ο κύριος Jean-Claude Dischamps, πρ. Πρύτανης των Ακαδημιών των Clermont-Ferrand, Nantes et Lille, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Paris 2 και Πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Γαλλόφωνων Οικονομολόγων (AIELF)
*η κυρία Μαρία Νεγρεπόντη-Δελιβάνη, πρ. Πρύτανης και Καθηγήτρια-Πρόεδρος του Ιδρύματος «Δημήτρης και Μαρία Δελιβάνη»
*ο κύριος Μωϋσής Σιδηρόπουλος, Καθηγητής και Πρόεδρος του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών (ΑΠΘ)
Και θα ανασύρουν μνήμες οι παλιοί φοιτητές του :
*Θανάσης Γιαννόπουλος, Καθηγητής στο ΠανεπιστήμιοTulane (ΗΠΑ)
*Ιάσων Δούμπης, Δικηγόρος παρ’Αρείω Πάγω
*Ιορδάνης Καϊσερλίδης, Οικονομολόγος-Δημοσιογράφος
*Φαίδων Κοζύρης, ομότιμος Καθηγητής της Σχολής ΝΟΕ του ΑΠΘ
*Στέλιος Παπαθεμελής, πρ. Υπουργός-Πρόεδρος της Δημοκρατικής Αναγέννησης
*Κώστας Παπακωνσταντίνου, Αντιστράτηγος της Ελληνικής Αστυνομίας ε.τ.
*Απόστολος Παπασλιώτης, Πρέσβης ε.τ.
*Βάσω Πορταρίτου-Κρεστενίτη, Οικονομολόγος-Διευθύντρια ΙΚΑ
*Ρήγας Τζελέπογλου, Δόκτωρ Οικονομολόγος, Επισκέπτης Καθηγητής στο Παν/μιο Kingston (M.B.)
*Μαγδαληνή Τσακίρη, Λέκτορας του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών (ΑΠΘ)
*Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου, Καθηγητής Οικονομικού Τμήματος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
Την εκδήλωση θα συντονίσει ο δημοσιογράφος Τραϊανός Χατζηδημητρίου
Θα υπάρξει σύγχρονη μετάφραση γαλλικά-ελληνικά-γαλλικά
Μετά το πέρας της εκδήλωσης θα ακολουθήσει δεξίωση στον ίδιο χώρο
Ι. Χαιρετισμοί-Allocutions
1.Χαιρετισμός του Νομάρχη Θεσσαλονίκης κ Παναγιώτη Ψωμιάδη
Η Θεσσαλονίκη τιμά απόψε μια χαρισματική προσωπικότητα, έναν αγνό ακαδημαϊκό δάσκαλο, που αγωνίστηκε σ’ολη τη διάρκεια της ζωής του με σεμνότητα, ήθος και συνέπεια, για να συμβάλλει στην ανάδειξη της πόλης που λάτρεψε σε πρωτεύουσα των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών.
Ο Δημήτριος Δελιβάνης, ο περήφανος και ακέραιος αυτός άνθρωπος, που έφυγε από κοντά μας πριν 12 χρόνια πλήρης ημερών ανήκει χωρίς αμφιβολία στη χορεία εκείνη των επιφανών ανδρών, που φώτισαν την πατρίδα μας και ευεργέτησαν μέχρι τέλους τον τόπο μας, προσφέροντας με αγάπη και ανιδιοτέλεια τους καρπούς του πνευματικού του μόχθου. Η νύφη του Θερμαϊκού στηρίχτηκε στον διαπρεπή αυτόν επιστήμονα, που αφιέρωσε τη ζωή του στην καλλιέργεια της οικονομικής επιστήμης και στην προαγωγή της γνώσης, με σημείο αναφοράς το ΑΠΘ, και ιδιαίτερα το αγαπημένο του παιδί, τη Νομική Σχολή, που υπηρέτησε από τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ο κορυφαίος αυτός οικονομολόγος, που είχε εκτίμηση σε ολόκληρο τον κόσμο, βαθύτατα αξιοπρεπής, με αξίες, αρχές και ιδανικά, ασυμβίβαστος και αυστηρός με τον εαυτό του, τίμησε την πατρίδα του και εργάστηκε σκληρά σ’ όλη του τη ζωή, όχι για να πλουτίσει, αλλά για να πετύχει κάθε τι αντάξιο ενός ανθρώπου ηθικού, αλλά συγχρόνως και πολύ σπουδαίου. Λειτουργώντας ως πρότυπο για χιλιάδες φοιτητές που πέρασαν από τα φοιτητικά έδρανα, επιφανείς προσωπικότητες που σήμερα πρωταγωνιστούν στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας μας. Αλλά και στο εξωτερικό βρισκόταν πάντα στην πρώτη γραμμή, συμβάλλοντας ενεργά στην πνευματική ανάπτυξη ολόκληρης της χώρας. Με τη συνέπεια και την ακάματη δράση του έδωσε ένα λαμπρό παράδειγμα κι ένα δίδαγμα στους νεότερους. Πως τίποτε κυρίες και κύριοι δεν χαρίζεται. Πως όλα κατακτώνται με αγώνα, με πείσμα και επιμονή. Η πολύτιμη παρακαταθήκη του έργου του, του έργου του εκλιπόντος διασώζεται σήμερα από τη σύζυγό του την καθηγήτρια και τέως πρύτανη του πανεπιστημίου Μακεδονίας, οικονομολόγο κυρία Μαρία Νεγρεπόντη-Δελιβάνη, που μέσα από τη λειτουργία του Ιδρύματος Δημητρίου και Μαρίας Δελιβάνη διακονεί την πνευματική ζωή του τόπου μας.
Κυρίες και κύριοι,
η Θεσσαλονίκη, η Μακεδονία, η Ελλάδα μας χρωστούν στον Δημήτριο Δελιβάνη αιώνια ευγνωμοσύνη.
Ας αντλήσουμε όλοι από το παράδειγμά του κι ας κατανοήσουμε πως η προσφορά προς την πατρίδα αποτελεί διαχρονικά το υπέρτατο χρέος όλων μας, υποχρέωση όλων μας που αναλαμβάνει ο καθένας από το δικό του μετερίζι, αλλά με ενότητα και ομοψυχία, κάθε δυνατή προσπάθεια για την ανάπτυξη και την πρόοδο της πατρίδας μας.
Μόνο έτσι, κυρίες και κύριοι μπορούμε να ελπίζουμε σ’ ένα καλύτερο και πιο αισιόδοξο αύριο.
2.Χαιρετισμός του Πρύτανη του ΑΠΘ Αναστασίου Μάνθου
Mε την ιδιότητα του πρύτανη Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, και με ακαδημαϊκό δέος, ανεβαίνω στο βήμα αυτό, στο οποίο μιλούσε και ο τιμώμενος αείμνηστος Δημήτριος Δελιβάνης. Ήταν μια χαρισματική προσωπικότητα, κάτι που όλοι γνωρίζουμε, η οποία σφράγισε, όχι μόνο την ταυτότητα του ΑΠΘ, αλλά και την ταυτότητα της ίδιας της πόλης της Θεσσαλονίκης, με τόσο έντονο τρόπο, που η παρουσία του πνευματικά, αλλά και εικονικά σ’ αυτήν την αίθουσα, είναι πάντα μαζί μας.
Στο πλαίσιο του βραχέως αυτού χαιρετισμού θα μου επιτρέψετε να απομονώσω τρεις λειτουργικές του ιδιότητες, οι οποίες είναι χαρακτηριστικές της πορείας του στον ακαδημαϊκό, αλλά και στον πολιτικό βίο.
Διδάσκαλος, και λέγω τη λέξη διδάσκαλος και όχι δάσκαλος, για να τονίσω τη σημασία του δίδειν, που ήταν σ’ αυτόν βιολογική ανάγκη. Δάσκαλος με δοτικό χαρακτήρα, αφού μπόρεσε να μεταδώσει, όχι μια στείρα πληροφορία την οποία αναπαρήγαγε, αλλά τη Γνώση, και μάλιστα αν θέλετε με γάμα κεφαλαίο. Επιπλέον, και το κυριότερο, αξιοποίησε τη βιολογική ανάγκη του φοιτητή να διερευνά και να γνωρίζει, και του έδωσε να καταλάβει ότι αυτή η διαδικασία είναι αέναη. Τον βοήθησε να κατανοήσει ότι η γνώση κατακτάται μόνο όταν την αναζητεί κανείς, και ότι είναι αντικειμενική μόνο όταν μπορεί και τη διασταυρώσει. Δημιούργησε γενιές επιστημόνων που άφησαν τη σφραγίδα τους στο Αριστοτέλειο, και στην κοινωνία.
Η δεύτερη λειτουργική του ιδιότητα ήταν αυτή του προέδρου του Δ.Σ. του ΚΕΠΕ, που είναι γνωστό και ευρέως αποδεκτό μείζον όργανο, το οποίο σφράγισε την πορεία της πολιτικής οικονομίας της Ελλάδος, και από το οποίο πέρασαν πολύ μεγάλες προσωπικότητες, καθιστώντας το ένα εργαλείο, το οποίο διαμόρφωσε τα οικονομικά δρώμενα και τις αντιλήψεις περί πολιτικής οικονομίας.
Αφήνω στο τέλος την τρίτη λειτουργική του ιδιότητα, που είναι το αξίωμα του Πρύτανη, το οποίο έχω και εγώ την εξαιρετική τιμή να το διακονώ. Ως Πρύτανης έδωσε αίγλη στο αξίωμα με την προσωπικότητά του. Δημιούργησε τη μορφή που ενσαρκώνει το ιδεώδες του Πανεπιστημίου και καταξίωσε με την παρουσία του την επιστήμη, την εκπαίδευση, την έρευνα, κυρίως όμως την κοινωνική ώσμωση, κάτι το οποίο ήταν από τα λίγα που μπορούσε να επιδείξει ένας πανεπιστημιακό, κατά την περίοδο της ακαδημαϊκής του ζωής. Γεγονός που είναι ιδιαίτερα σημαντικό, διότι η θεωρητική προσπέλαση έχει πολύ μεγάλη απόσταση από την πράξη. Είναι γνωστό ότι πολλοί θεωρητικοί συλλαμβάνουν περίφημες ιδέες, ανοίγουν νέους δρόμους, στην πράξη όμως είναι ατελέσφοροι. Η πρυτανεία του αείμνηστου Δημητρίου Δελιβάνη κατάφερε μέσα από τη θεωρητική υποδομή, αλλά και με τη λυσιτελή του δυνατότητα να αποδώσει τα μέγιστα στην πράξη. Έτσι, η θεσμική αυτή θέση συνδυάστηκε με την κοινωνική αναγνώριση και την κοινωνική εμπλοκή, μαζί με την ιδιότητα του δασκάλου. Έτσι ανεδείχθη ένας πρύτανης, ο οποίος δεν ήταν μόνο πρύτανης του ΑΠΘ, αλλά ήταν πρύτανης του ήθους, πρύτανης της σκέψης, πρύτανης της γνώσης, πρύτανης πρωτοπόρος, και Νέστορας της πολιτικής οικονομίας της Ελλάδος.
Η παρακαταθήκη είναι πολύ μεγάλη. Αναλύουμε τα γραπτά του, τα κείμενά του, τα ημερολόγιά του, και σήμερα πιστεύω ότι είναι μια αδρή προσέγγιση της πολυποίκιλης προσφοράς του, και προς αυτήν την κατεύθυνση εύχομαι πλήρη επιτυχία στη σημερινή εκδήλωση.
3. Μετάφραση από τα γαλλικά του χαιρετισμού του Πρύτανη του Πανεπιστημίου της Βλαχίας καθηγητή Ion Cucui
Αγαπητή Κυρία Δελιβάνη
Αγαπητοί προσκεκλημένοι και αγαπητοί φίλοι,
Καταρχήν θέλω να εκφράσω, εκ μέρους της αποστολής του Πανεπιστημίου της Βλαχίας, την ευγνωμοσύνη για την πρόσκληση να παραστούμε στην ιδιαίτερη αυτή τελετή. Με μεγάλη χαρά δεχθήκαμε να συμμετάσχουμε, να τιμήσουμε τον μεγάλο αυτό επιστήμονα που υπήρξε ο Δημήτρης Δελιβάνης. Με την ευκαιρία αυτή να σας συγχαρώ, Κυρία, για την θέλησή σας να διατηρείτε ζωντανό το πνεύμα του χάρις στη δημιουργία του Ιδρύματος Δημήτρης και Μαρία Δελιβανη και στην οργάνωση ποικίλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, όπως η αποψινή.
Τα γενέθλια των 100 ετών μας προσφέρει την ευκαιρία να τιμήσουμε τη μνήμη μιας προσωπικότητας της οποίας ο βίος είχε ως στόχο την έρευνα και τη εκπαίδευση πολυάριθμων γενεών οικονομολόγων.
Ουδείς εκτός του Πρύτανη Δελιβάνη δεν προβάλλει καλύτερα το παλιό ρητό που λέέι: «Όποιος σπέρνει σιτάρι κερδίζει ένα χρόνο, όποιος φυτεύει δένδρα κερδίζει 10 χρόνια και όποιος αφιερώνεται στην εκπαίδευση ανθρώπων κερδίζει 100 χρόνια». Ακριβώς ο καθηγητής Δελιβάνης υπήρξε μια τέτοια προσωπικότητα και η παρούσα αξιότιμη ομήγυρης είναι μια καλή μαρτυρία. Επιπλέον, ο Καθηγητής Δελιβάνης είναι παράδειγμα προς μίμηση για τους διδάσκοντες, για τους σπουδαστές, να πούμε για όλο τον ακαδημαϊκό κόσμο απανταχού της γης.
II. Λόγοι-Discours
A. Μετάφραση, από τα γαλλικά του λόγου του Καθηγητή Jean-Claude Dischamps, Πρύτανη και Πρόεδρο της l’AIELF
Αγαπητή μου Μαρία, Κύριε Πρύτανη, αγαπητοί συνάδελφοι, Κυρίες και Κύριοι,
Αγαπητή μου Μαρία, σας ευχαριστώ που θελήσατε να με προσκαλέσετε απόψε και να με συμπεριλάβετε σ’ αυτή τη συγκινητική τελετή μνήμης επιτρέποντας με να εκφραστώ στη γαλλική γλώσσα. Πέρα από την προσωπική μαρτυρία της πιστής φιλίας απέναντι σ’ εσάς και τη βαθιά μου εκτίμηση απέναντι στο σύζυγό σας, έχω, πράγματι, την τιμή να το πράξω εκ μέρους όλων των συναδέλφων μου στην Διεθνή Ένωση Οικονομολόγων Γαλλικής Γλώσσας που είχαν το προνόμιο να τον γνωρίσουν και να εκτιμήσουν την εξαιρετική του προσωπικότητα του Δημητρίου Δελιβάνη και τα θαυμάσια επιστημονικά, παιδαγωγικά, διοικητικά και ανθρώπινα προσόντα του.
Είναι τιμή για μένα να τα καταθέσω επίσημα στη μνήμη του, σ’αυτή την εκδήλωση σεβασμού στη μνήμη του, με την ευκαιρία του εξαιρετικού εορτασμού τ ης εκατονταετίας από τη γέννησή του και που τόσο τέλεια μπορέσατε να οργανώσετε στην Αίθουσα Τελετών αυτού του διάσημου Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου που τόσο καλά υπηρέτησε σε ολόκληρη τη μακρόχρονη καριέρα του.
Εκατό χρόνια! Δεν μπορώ να το πιστέψω γιατί ο άνδρας σα βρίσκεται πάντοτε στην καρδιά μας! Σχεδόν δεκατρία χρόνια έχουν περάσει από τη φυσική του εξαφάνιση. Και εντούτοις είμαστε τόσο πολλοί που ανταποκριθήκαμε στην πρόσκλησή σας! Περισσότεροι από τριακόσιοι συνάδελφοι και παλιοί φοιτητές του συγκεντρώθηκαν απόψε γύρω του και γύρω σας! Τι θαυμάσια και εντυπωσιακή απόδειξη πίστης σ’αυτόν τον συνάδελφο και εξαιρετικό δάσκαλο! Τι απίστευτη παρουσία σε τόσες καρδιές, ύστερα από τόσο χρόνο, σ’έναν κόσμο που τα πάντα επιταχύνοντας συνεχώς!
Ο Πρύτανης Δημήτριος Δελιβάνης πέθανε, πράγματι, το 1997. Όπως εσείς, αγαπητή μου Μαρία, δεν μπορούμε να παρηγορηθούμε! Η διαρκής ακτινοβολία της μοναδικής του προσωπικότητάς στη σκέψη μας εξηγεί το πώς βρισκόμαστε τόσο πολυάριθμοι εδώ με τη συγκλονιστική αίσθηση ότι είναι πάντοτε μαζί μας!
Στρέφομαι, όπως και ο καθένας μας, με πολλή συγκίνηση προς το ωραίο πορτρέτο στον τοίχο που αποτυπώνει, σε αδιάπτωτη συνέχεια αυτών που προηγήθηκαν και που ακολούθησαν, την εντυπωσιακή συμβολή που πρόσφερε, ως εκλεγμένος Πρύτανης, για τη διεθνή ακτινοβολία του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου.
Η προσωπική του ακτινοβολία αποδεικνύεται από το γεγονός ότι έχουμε συγκεντρωθεί εδώ και μνημονεύουμε τα μαθήματα που μας έδωσε σε όλη του τη ζωή ως πανεπιστημιακός δάσκαλος και ερευνητής. Γνωρίζω ότι η βάση του αποψινού ακροατηρίου ευεργετήθηκε από τις διδαχές του, είτε άμεσα ως σπουδαστής στο πλαίσιο των παραδόσεών του, ή ως ακροατής των παρεμβάσεών του στα πολυάριθμα διεθνή συνέδρια όπου εκφραζόταν, ή έμμεσα από τις σκέψεις που προκαλούσε η μελέτη των ενδιαφερουσών και πολυάριθμων δημοσιεύσεών του, σε διεθνές επίπεδο.
Υπενθυμίζω ότι ο Καθηγητής Δελιβάνης δημοσίευσε πάνω από 350 άρθρα, εισηγήσεις ή συγγράμματα στην ελληνική γλώσσα αλλά και σε ξένες γλώσσες, κυρίως γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά, όλες αυτές τις γλώσσες που ήλεγχε πλήρως. Η τόσο πολυάριθμη, διαφοροποιημένη, πλούσια και διαφωτιστική σηματοδοτεί το πόσο σημαντική υπήρξε η προσωπική συμβολή του στην πρόοδο της οικονομικής επιστήμης.
Γνωρίζουμε όλοι ότι οι αγγλο- σάξωνες συγγραφείς εκλαμβάνουν συχνά, και για λόγους που τους αφορούν ότι η οικονομία είναι μια «επιστήμη dismal». Σε ότι με αφορά, θεωρώ ότι ο Καθηγητής Δελιβάνης υπήρξε από τους πιο φωτισμένους και προχωρημένους για την εποχή του υποστηρικτές της σημαντικής κοινωνικής σπουδαιότητας αυτής της απαιτητικής επιστήμης, που δεν έπρεπε να αναθεματίζεται! Είναι πολύπλοκη και ασαφής εξαιτίας της ελευθερίας και των συχνά ανταγωνιστικών και διαφοροποιημένων ιδιομορφιών των υποκειμένων του οικονομικού βίου. Βεβαίως, όπως και ο ίδιος το υπογράμμισε και το ανέλυσε επαρκώς, η οικονομική επιστήμη δεν μπορεί να εκληφθεί ως κατά κυριολεξία ακριβής επιστήμη. Είναι αναμφίβολα μια εξαιρετικά σκληρή επιστήμη για όσους προσπαθούν να την εξημερώσουν, αν όχι να την υποτάξουν, ώστε να είναι όσο γίνεται πιο λειτουργική στα χέρια αυτών που λαμβάνουν πολιτικές αποφάσεις και έχουν τη βαριά ευθύνη κυβερνητικών επιλογών σ’ένα κόσμο ανασφαλή.
Τα δικτατορικά καθεστώτα πίστευαν ανέκαθεν ότι θα μπορούσαν να επιβάλλουν τα συγκεντρωτικά συστήματα προγραμματισμού τους επ’ αόριστον, καθώς και τις οικονομικές συνέπειες των ιδεολογικών τους επιλογών από το ύψος της στρατιωτικής και αστυνομικής τους ισχύος στο σύνολο των εθνικών και προσαρτημένων πληθυσμών τους: τελείωσαν πάντοτε με άσχημο τρόπο. Όχι μόνο οι πιο πρόσφατες περιπτώσεις, αλλά σε ολόκληρη την Ιστορία της ανθρωπότητας. Δυστυχώς, αυτή η διαπίστωση δεν είναι καθησυχαστική παρά μόνο σε μακροχρόνια περίοδο! Συνήθως σε πολύ μακροχρόνια! Όπως το υπογράμμισε ο Λόρδος Keynes, μακροχρονίως θα έχουμε πεθάνει όλοι! Ανεξαρτήτως των αδυναμιών και των ανεπαρκειών που εμφανίζουν τα δημοκρατικά καθεστώτα και στα οποία οι οικονομολόγοι δίνουν τη γνώμη τους, όλα τα υπόλοιπα είναι χειρότερα όπως το υπογράμμισε με χιούμορ ο Winston Churchill.
Ο Πρύτανης Δημήτριος Δελιβάνης ήταν βαθιά προσκολλημένος στις δημοκρατικές αρετές, που εφαρμοζόταν στην οικονομία. Είχε την άποψη ότι οι πρόοδοι αυτής της επιστήμης όφειλαν να προσδιορίσουν τις οικονομικές και δημοσιονομικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, τον πιο δίκαιο και τον πιο αλληλέγγυο, με όσο το δυνατόν μεγαλύτερο σεβασμό στις ατομικές ελευθερίες και στις ελεύθερες επιλογές των πολιτών. Γνώριζε, καλύτερα από τον καθένα, σε τι βαθμό η επιστημονική έρευνα και η ανάπτυξη των νεωτερισμών, καθώς και μια δυναμική οργάνωση είναι τα κλειδιά της οικονομικής προόδου. Γνώριζε ότι οι επιχειρηματίες είναι καλύτερα σε θέση με το δυναμισμό τους και με τις συνεχείς κινήσεις δημιουργικής καταστροφής τους, που προβλήθηκε από τον Joseph Schumpeter, να την εξασφαλίσουν. Ωστόσο, ο τελευταίος αυτός γνώριζε επίσης ότι η οικονομία της αγοράς όφειλε να ρυθμίζεται από το δημόσιο τομέα και να περιλαμβάνει αναδιανεμητικές πολιτικές λογικά γενναιόδωρες υπέρ των πτωχότερων. Γνώριζε κυρίως τη μεγάλη σημασία των κυβερνητικών πολιτικών που αποβλέπουν στην προώθηση της εκπαίδευσης, της υγείας και των συντάξεων με τη βοήθεια της ανακατανομής.
Ο Πρύτανης Δημήτριος Δελιβάνης ήταν, σίγουρα, πολύ απαιτητικός με τους φοιτητές του όπως ήταν πάντοτε και με τον εαυτό του! Αλλά γνώριζαν ότι ήταν για το καλό τους! Αλλά είχε, επίσης, πάντοτε κατανόηση και ανεκτικότητα για τις ελευθερίες σκέψης , μελέτης, μεθοδολογικής προσέγγισης, λειτουργικές αναλύσεις έκφρασης, επιχειρηματολογίας και ελεύθερης επιλογής προσανατολισμού τους, ακριβώς όπως και γι αυτές καθενός από τους συναδέλφους του, κατά τις πολυάριθμες διεθνείς επαφές του ή ακόμη και αφού του είχαν αναθέσει την ευθύνη διοίκησης του Πανεπιστημίου τους, εκλέγοντάς τον Πρύτανη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.
Στη ράχη της πρόσκλησης που λάβαμε για την αποψινή τελετή, η Πρύτανης Μαρία Δελιβάνη επέλεξε επιτυχώς να προβάλλει τέσσερα αποσπάσματα από το ημερολόγιο δύο χιλιάδων σελίδων του συζύγου της, που είχε το θάρρος να κρατά σε ολόκληρη τη ζωή του χωρίς να έχει φανερώσει την ύπαρξή του σε κανέναν. Τι ωραίο παράδειγμα ταπεινότητας και μακροχρόνιας προβλεπτικότητας! Τι πηγή εμπλουτισμού για όσους είχαν, όπως εγώ, το πλεονέκτημα να διαβάσουν πολλές σελίδες αλλά και πόση θλίψη μαζί! Φθάνοντας στο τέλος της ζωής μας, πόσοι από μας δεν θλίβονται γιατί δεν επέβαλαν το καθήκον μιας προσπάθειας, αν όχι καθημερινό, τουλάχιστον αρκετά συνεχές για την πληροφόρηση των απογόνων τους.
Από τα τέσσερα αποσπάσματα που η διοργανώτρια της εκδήλωσης επέλεξε μέσα από το ημερολόγιο του συζύγου της υπάρχει, τουλάχιστον ένα που θα ήθελα να αναφέρω, και είμαι βέβαια σύμφωνος και με τα τρία άλλα: «Εφόσον είμαι δημόσιος λειτουργός, υπηρετώ την Ελλάδα και χι κάποιο κόμμα. Δεν θα ανήκω λοιπόν σε κανένα κόμμα και είμαι αποφασισμένος να μη μεταβάλλω αυτή τη γραμμή συμπεριφοράς στο μέλλον».
Αυτή η φράση, μεγαλειώδης στα μάτια μου, είναι πολύ αποκαλυπτική της ανεξαρτησίας του πνεύματος και την των αυστηρών επιστημονικών απαιτήσεων του Πρύτανη Δημήτρη Δελιβάνη. Γράφτηκε από τον ίδιο το 1944 όταν δεν ήταν παρά 33 ετών και ενώ η χώρα σας μόλις έβγαινε από τη ναζιστική κατοχή πριν βυθιστεί στον φοβερό εμφύλιο πόλεμο! Δύο τρίτα αιώνα αργότερα δεν μπορούμε παρά να είμαστε ικανοποιημένοι για το ότι ο διάσημος συνάδελφός και φίλος μας έμεινε πιστός στη σημαντική αυτή αρχή της πανεπιστημιακής ανεξαρτησίας. Γνώριζε ότι η πολιτικοποίηση του Πανεπιστημίου προκαλεί απελπιστικές εντάσεις ανάμεσα στα μέλη του, κινδύνους σπατάλης, άσκοπες και στείρες συγκεντρώσεις, που αυτοπροσκαλούνται, χωρίς δυνατότητες λήψης αποφάσεων και χωρίς υπευθυνότητα που μεταφράζονται σε θλιβερή υποβάθμιση της επιστημονικής ποιότητας! Ο Πρύτανης Δημήτρης Δελιβάνης υπήρξε πανεπιστημιακός με όλη τη σημασία ςτης λέξης: γενναίος, αδέκαστος, έντιμος, επικοινωνιακός, ανεκτικός, σύγχρονος και μέχρι την τελευταία του πνοή, υπόδειγμα για το μέλλον.
Εφόσον ακόμη χθες, την Κυριακή 4 Οκτωβρίου 2009, η μητέρα των δημοκρατιών μας, η ελληνική δημοκρατία, αποφάνθηκε με ηρεμία και σεβασμό προς τον πλησίον υπέρ μιας νέας πλειοψηφικής κυβέρνησης, εκλέγοντας τους εθνικούς πολιτικούς εκπροσώπους της, είναι ακόμη πιο ευχάριστο που μπορέσαμε να βρεθούμε στην καρδιά αυτής της αριστοτελικής πανεπιστημιακής παράδοσης όπου όλες οι θρησκείες συνυπάρχουν ειρηνικά και όπου όλες οι απόψεις είναι δεκτές και αναγνωρίζονται στα πλαίσια αυτού του λαϊκού και ευμενούς πνεύματος που πάντοτε προώθησε ο Πρύτανης Δημήτρης Δελιβάνης.
Στα πλαίσια των παραδόσεών του, ουδέποτε περιέβαλε με μυστήριο τους μετριοπαθείς τους κανόνες ζωής και τις ξεκάθαρες προσωπικές αναλύσεις της οικονομίας. Τους γνωστοποίησε επίσης στο πλαίσιο των πολυάριθμων δημοσιεύσεών του τις οποίες ανέφερα αριθμητικά λίγο πριν.
Δεν θα επιτρέψω στον εαυτό μου, για να μην καταχραστώ το χρόνο που μου παραχωρήθηκε και της υπομονής σας , να αναφέρω με λεπτομέρειες το εντυπωσιακό και τόσο πλούσιο επιστημονικό οικονομικό του έργο. Θέλω, όμως, τουλάχιστον να επιμένω ιδιαιτέρως μια διαπίστωση που με τη σημερινή σφοδρή παγκόσμια οικονομική κρίση, αποκτά ιδιαίτερη απήχηση και αποδεικνύει σε τι βαθμό ήταν ευαίσθητος στις σύγχρονες εξελίξεις της οικονομικής θεωρίας των διεθνών συναλλαγών, με τρόπο που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε σήμερα προμυνητικό.
Πράγματι, λίγο πριν από την αρχή του δράματος του Β’ παγκόσμιου πολέμου και λιγότερο από τρία χρόνια από τη δημοσίευση του μεγαλειώδους έργου του John Maynard Keynes«Γενική θεωρία απασχόλησης, τόκου και χρήματος», που εμφανίστηκε στο Λονδίνο το 1936, ο Καθηγητής Δημήτρης Δελιβάνης το σχολιάζει ήδη με εξαιρετικό τρόπο, σε χρόνο που οι διασημότεροι ξένοι συνάδελφοί του, ανά την υφήλιο, δεν μιλούσαν γι αυτό με τέτοια σαφήνεια ή, ακόμη χειρότερα, δεν το γνώριζαν.
Η δυσκολία της ξένης γλώσσας μπορούσε να είναι ο λόγος αυτής της αδυναμίας ή της αργοπορημένης αντίδρασης, από την πλευρά τους. Ο Καθηγητής Δημήτρης Δελιβάνης είχε το τεράστιο πλεονέκτημα , αλλά με τι αξιόλογες προσπάθειες, να ελέγχει πλήρως τέσσερις γλώσσες. Όταν μιλούσε κάποιος μαζί του, δεν υπήρχε φόβος να μην γίνει κατανοητός. Πέρα από τον γλωσσικό έλεγχο, είχε μια τέτοια επιστημονική περιέργεια, ώστε όλα τα θέματα τον ενδιέφεραν.
Επιτρέψτε μου να υπογραμμίσω, τιμώντας την προσωπική του ακτινοβολία, ότι ο Καθηγητής Δημήτρης Δελιβάνης άγγιξε, στην πραγματικότητα, όλα τα πεδία της οικονομικής γνώσης. Εξυπακούεται ότι δεν ήταν δυνατόν να εντρυφήσει σε όλα αυτά. Δεν ήταν ήδη δυνατόν για την εποχή του. Συγκεντρώθηκε σ’ένα τομέα πιο εξειδικευμένο. Αλλά, ουδέποτε, παρέμεινε έγκλειστος σε μια μοναδική εξειδίκευση αυτής της επιστήμης της οποίας η λίστα των ειδικοτήτων επεκτείνεται συνεχώς με την εμβάθυνση των μέσων μελέτης. Πιστεύω ότι οι νέοι συνάδελφοί μας δεν θα έπρεπε να το λησμονήσουν, αυτοί που απειλούνται συχνά από υπερεξειδίκευση, εξαιτίας του φόβου να μη γνωρίζουν τίποτε σε όλα!
Είναι ένα μάθημα που ο Καθηγητής Δημήτρης Δελιβάνης συνεχίζει να μας ωθεί να σκεπτόμαστε πέρα από τα όρια της ζωής και δεν πρέπει ποτέ να πάψουμε να το διδάσκουμε στους νέους μας συναδέλφους. Η γνώση δεν μπορεί να είναι αυτή από ένα εξειδικευμένο δυσνόητο κλεισμένος στην ειδικότητά του, αλλά χρειάζεται πραγματική οικονομική κουλτούρα, που να στηρίζεται σε πραγματική γενική κουλτούρα, τέτοια ώστε να ελπίζει κανείς ότι θα είναι σε θέση να κατανοεί και να υποτάσσει τα τόσο περίπλοκα προβλήματα της εποχής μας. Η πείρα απέδειξε στον Καθηγητή Δημήτρη Δελιβάνη ότι όταν κανείς εξειδικεύεται υπερβολικά, κινδυνεύει να καταλήξει να γνωρίζει τα πάντα από το τίποτε! Γνώριζε πάντοτε ότι για να αριστοποιήσει το προϊόν της εργασίας του ο οικονομολόγος οφείλει να τείνει προς την μεγίστη δυνατή ιστορική σύνθεση, εμβαθύνοντας σε όσο το δυνατόν ευρύτερο πεδίο θεωρητικής και εφαρμοσμένης οικονομικής γνώσης παραμένοντας ανοικτός στο σύνολο της προσφοράς των κοινωνικών επιστημών.
Στο σημείο αυτό, επανέρχομαι στο παράδειγμα του ΛόρδουKeynes και στην επίδραση της κατανόησης και της διάδοσης που ο Καθηγητής Δημήτρης Δελιβάνης πραγματοποίησε στο έργο του. Όχι μόνο από το 1939 ήταν, όπως το υπενθύμισα, ένας από τους πρώτους αλλοδαπούς οικονομολόγους που διέδωσε το βασικό του έργο, αλλά το επανέλαβε και το 1946. Θυμόμαστε όλοι τη σημασία των συμφωνιών του Bretton Woods το 1944. Ήταν στη βάση της ανασυγκρότησης και της αρχιτεκτονικής του διεθνούς νομισματικού συστήματος και ο Keynes, χάρις στην επιστημονική του διασημότητα, έπαιξε σημαντικό ρόλο ως εκπρόσωπος της Μεγάλης Βρετανίας.
Το σύστημα αυτό που τέθηκε σε εφαρμογή πριν από το τέλος του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, βοήθησε την ανασυγκρότηση και διατηρήθηκε ως την εγκατάλειψη της μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό το 1971. Από το 1946, που δεν υπήρχε πια ουσιαστικά επαφή ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, ο Καθηγητής Δημήτρης Δελιβάνης είχε ήδη δια μακρών παρουσιάσει και σχολιάσει το σχέδιο Keynes στην Ελλάδα.
Σας είμαι ευγνώμων που μου επιτρέψατε να τιμήσω με ιδιαίτερο τρόπο στην ικανότητα αυτού του μεγάλου πανεπιστημιακού συναδέλφου. Ποτέ δεν δίστασε να τραφεί με τη σκέψη άλλων, προκειμένου να εμπλουτίσει τη δική του και να αναφερθεί σ’ αυτούς. Αλλά, διαβεβαιώνω ότι σε ολόκληρη τη ζωή του, εμπλούτισε και αυτήν των άλλων, με σπάνια κομψότητα και μετριοφροσύνη.
Όλοι οι φοιτητές, που είχαν το προνόμιο να παρακολουθήσουν τις παραδόσεις του, σίγουρα αποκόμισαν αυτό το όραμα, εξαιρετικά έξυπνο και συνθετικό που πάντοτε προσπαθούσε να τους εξηγήσει.
Του είναι ευγνώμονες επί δεκαετίες αργότερα, όπως του είμαι κι εγώ ο ίδιος, ως συνάδελφος λίγο νεώτερος, ευγνώμων και με θαυμασμό για έναν μεγάλο προγενέστερο! Καθώς η σύζυγός του ευγενικά το ανέφερε, είμαι ίσως ο τελευταίος επιζών και ο τελευταίος μάρτυρας των αλλοδαπών συναδέλφων του που τον γνώρισε βαθύτερα. Ήταν ο λόγος που με ιδιαίτερη συγκίνηση βυθίστηκα σε αρκετές από τις σελίδες του ημερολογίου του. Σ’αυτές τις σελίδες, βρήκα πλευρές της προσωπικότητάς του που δεν γνώριζα, και που ακόμη δεν υποψιαζόμουν. Γνώριζα αυτά που αφορούσαν τον οικονομολόγο, το συνάδελφο, το φίλο, αλλά δεν γνώριζα αυτό που ήταν ως σύζυγος και πατέρας. Κυρίες και Κύριοι, νομίζω ότι το πιο σημαντικό για τον καθένα μας, πέρα από την οικονομική επιστήμη, είναι αυτό που είμαστε στη διακριτικότητα της οικογενειακής οικειότητας, ως άνθρωποι, ως σύζυγοι και ως πατέρες.
Ως άνθρωπος ο Πρύτανης Δελιβάνης γνώρισε δυο σταθμούς στη ζωή του. Τα πρώτα πενήντα χρόνια του ήταν ολοκληρωτικά αφιερωμένα στην επιστήμη, αρχικά ως σπουδαστής, στη συνέχεια ως δάσκαλος και επίσης ως γιος δεμένος με τους γονείς του. Συγκινήθηκα πολύ διαβάζοντας σελίδες του ημερολογίου του, στις οποίες μετρά τον αριθμό των ημερών χωρισμού του από τον πατέρα και τη μητέρα του, εξαιτίας της ανάγκης εγκατάλειψης της Αθήνας για να διδάξει στη Θεσσαλονίκη. Έγραφε επακριβώς: «12 χρόνια διαβίωσης στη Θεσσαλονίκη μου έδωσαν εξαιρετική ευτυχία εκτός από το χωρισμό υπερβολικά πολλών ημερών από τον πατέρα και τη μητέρα μου».
Από τη δεύτερη περίοδο του βίου του ακτινοβολεί στη Θεσσαλονίκη, έτσι που να μην αντιμετωπίζει ποτέ πια να εγκαταλείψει αυτή την πόλη. Όπως όλοι γνωρίζετε, εκλέχτηκε τρείς φορές Κοσμήτορας της Σχολής του και στη συνέχεια έγινε Πρύτανης του Πανεπιστημίου που μας υποδέχεται. Πέρα, όμως, απ’ όλες τις τιμές και πριν απ’ όλα έλαμψε ως καθηγητής που όλοι σεβόταν και θαύμαζαν. Παρέμεινε ως το 1974, δηλαδή ως το 65οέτος της ζωής του οπότε και συνταξιοδοτήθηκε. Πρέπει ακόμη να πω ότι το 1952, δηλαδή είκοσι-δυο χρόνια νωρίτερα ξεχώρισε μια νέα και όμορφη φοιτήτρια που σήμερα βρίσκεται στο κέντρο της εξέδρας. Αντιλήφθηκε αμέσως αυτό που η ευφυΐα της, τα φυσικά της χαρίσματα και η φανταστική ικανότητα εργασίας της μπορούσε να εξασφαλίσει στην οικονομική επιστήμη. Δεν γνωρίζω από πότε αντιμετώπισε τις δυνατότητες της Μαρίας Δελιβάνη ως μελλοντικής συζύγου του και μητέρας της μονάκριβης και πολυαγαπημένης κόρης του Ελένης. Αυτό που μου φαίνεται βέβαιο, είναι ότι στο ημερολόγιό του, ξει κανείς σχεδόν σε καθημερινή βάση την εξέλιξη των αξιολογήσεών του, των αισθημάτων του και ακόμη των σχέσεών του με τη φοιτήτριά του, στη συνέχεια με τη βοηθό του και τέλος με αυτήν που έγινε η πιστή του σύζυγος για το υπόλοιπο της ζωής του.
Πιστεύω ότι βρίσκει κανείς σ’ αυτό το ημερολόγιο μια θαυμάσια εικονογράφηση αυτής της πολύ σπάνιας κατάστασης όπου ένας πανεπιστημιακός δάσκαλος παρακολουθεί με τρυφερότητα αλλά χωρίς αυταρέσκεια τις προόδους στη βασιλική οδό της πανεπιστημιακής σταδιοδρομίας μιας από τις παλιές του φοιτήτριες την οποία επέλεξε να της ζητήσει να γίνει γυναίκα του ενόσω η ίδια προετοιμαζόταν να εξελιχθεί σε συνάδελφό του ως καθηγήτρια πανεπιστημίου.
Η Μαρία και ο ίδιος παντρεύτηκαν το 1959. Είχε υποστηρίξει τη διδακτορική της διατριβή έξη μήνες αργότερα, αλλά ήταν σίγουρο ότι όλη της η σταδιοδρομία θα ήταν λαμπερή όπως και αυτή του συζύγου της. Είναι πολύ σπάνιο να αναφερθεί συνάδελφος με τόση αξία όπου ο έρωτας νικά όλα τα εμπόδια. Νομίζω ότι είναι μια φωτεινή περίπτωση όπου η ανθρώπινη ποιότητα του καθηγητή Δημήτρη Δελιβάνη μπρόρεσε να προσφέρει στην οικογένειά του.
Είπα πριν λίγο ότι ενδιαφέρθηκε πολύ για τη σκέψη και την εφαρμογή του Keynes. Δεν θα ήθελα να κλείσω αυτή την τιμητική αναφορά μου χωρίς να υπογραμμίσω μια άλλη πτυχή της βαθιάς σκέψης του: το 1933, άρχισε μια διδακτορική διατριβή στο Παρίσι για τη βραχυχρόνια λειτουργία του γερμανικού τραπεζικού συστήματος, που ουσιαστικά πρόκειται για τη νομισματική πολιτική των γερμανικών τραπεζών, την περίοδο 1933-1935 που ανέρχονταν το ναζιστικό καθεστώς. Υποστήριξε τη διατριβή του στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού με Πρόεδρο τον Albert Aftalion. Έλαβε το Διδακτορικό του δίπλωμα με άριστα και συγχαρητήρια της επιτροπής κρίσης, δηλαδή με την ανώτατη διάκριση.
Επιθυμώ να υπενθυμίσω ότι περίπου είκοσι χρόνια αργότερα μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την ίδια διαδρομή και τις ίδιες επιτυχίες, αγαπητή μου Μαρία, όπως και για την κόρη σας που τις πραγματοποίησε στην Αγγλία, επίσης είκοσι χρόνια αργότερα, δίνοντας στο ζευγάρι σας τη μεγαλύτερη δυνατή ευτυχία, καθώς και δικαιολογημένη υπερηφάνεια. Τι θαυμάσιο τρίο για τα τρία μέλη της οικογένειάς σας!
Μετά τη διατριβή του, ο άνδρας σας είχε μια λαμπερή σταδιοδρομία με επίκεντρο ενδιαφέροντος πάντοτε το αρχικό του για το χρήμα: το χρήμα σε όλες του τις μορφές , το χρήμα ως μη δυνάμενο να αντικατασταθεί διάμεσο του δανείου και επομένως της μεγέθυνσης, το χρήμα ως βασικό εργαλείο κάθε σύγχρονης οικονομικής πολιτικής.
Είμαι ευτυχής να υπογραμμίσω ότι η διεθνής μας ένωση των οικονομολόγων γαλλικής γλώσσας ωφελήθηκε πολύ από τις επιστημονική συνεισφορά του Πρύτανη Δημήτρη Δελιβάνη. Υπήρξε ένα από τα διασημότερα μέλη της. Παρακολούθησε μεγάλο αριθμό συνεδρίων όσο οι δυνάμεις του επέτρεπαν να το κάνει, πάντοτε με το άγρυπνο στήριγμά σας αγαπητή μου Μαρία. Επενέβαινε σχεδόν κάθε χρόνο, όπως εσείς συνεχίζετε να το πράττετε.
Γνώριζε ότι ήταν σπίτι του στο Παρίσι και ότι οι μεγάλοι μας παλαιότεροι καθηγητές στο Πανεπιστήμιο και μέλη του Ινστιτούτου τον θεωρούσαν ως ένα από τους δικούς τους. Το ενδιαφέρον του για τις περιοδικές μας συναντήσεις ουδέποτε τον πρόδωσε. Τις εμπλούτιζε πάντα με τις εμπνευσμένες του παρεμβάσεις, πλήρεις λεπτότητας, με τις εγκυκλοπαιδικές του γνώσεις και τη βαθιά του σοφία ζυμωμένη με παροιμιώδη καλοσύνη. Μας λείπει πάντοτε το ίδιο οδυνηρά. Αισθανόμαστε ότι η απουσία τέτοιων προσόντων του μέτρου όπως τα δικά του διευκολύνει τον αθέλητο αποπροσανατολισμό της οικονομικής επιστήμης καθώς και την επιβεβαίωση εσφαλμένων υποθέσεων! Για όλα αυτά τα εξαιρετικά προσόντα του είμαστε τόσο πιστά προσηλωμένοι, καθώς και σ’ εσάς, αγαπητή μου Μαρία.
Ο θάνατος σας ένωσε εφόσον είχατε την ατυχία να χάσετε τον πατέρα σας δώδεκα ημέρες μετά το θάνατο του δικού του πατέρα. Αλλά ο θάνατος ουδέποτε σας χώρισε. Η αγάπη που σας ένωσε τόσο έντονα στο διάστημα της ζωής είναι πάντα ζωντανή. Σ’εσάς, κάθε ημέρα, καθώς και στην κόρη σας Ελένη και στα δυο σας εγγόνια!
Μένει ακόμη πολύ ζωντανός στις αναμνήσεις και στις καρδιές μας, σε σημαντικό βαθμό δια μέσου Υμών. Η πιστή μας φιλία ας σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε τις δυσκολίες της ζωής χωρίς αυτόν!.
B. Λόγος της Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη, πρώην Πρύτανης και Καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Πότε, και κάτω από ποιες συνθήκες αναγνωρίζουμε ότι κάποιος είναι σπουδαίος; Το ερώτημα, φαίνεται να είναι αφελές, αλλά με απασχόλησε πολύ πριν από 11 χρόνια, όταν εξέδωσα αποσπάσματα από το προσωπικό ημερολόγιο Δημητρίου Δελιβάνη.Kαι με απασχόλησε εξίσου και τώρα με την εκδήλωση των 100 χρόνων από τη γέννησή του. Και τούτο, επειδή από την πρώτη σελίδα αυτού του ημερολογίου, όταν δηλαδή ήταν 16 ετών, αλλά και σε πολλά ακόμη σημεία στη συνέχεια, ο Δημήτρης Δελιβάνης επαναλαμβάνει την ίδια φράση: «αν γίνω σπουδαίος το ημερολόγιό μου θα ενδιαφέρει πολύ κόσμο, διαφορετικά μόνο την οικογένειά μου». Υποθέτω ότι, όταν ο Δημήτρης Δελιβάνης άρχισε να γράφει το ημερολόγιό του, πριν από 84 χρόνια, θα ήταν πολύ του συρμού στην τότε Αθήνα αυτή η φράση του να «είσαι ή να γίνεις σπουδαίος». Αργότερα, την είχε αντικαταστήσει με το να «είσαι ή να γίνεις κάτι», χωρίς όμως πάντοτε να αναλύει το τι ακριβώς εννοούσε. Παρότι, τελικά, εξέδωσα το ημερολόγιο Δημητρίου Δελιβάνη, και παρότι αποφάσισα, με τη σύμφωνη γνώμη των μελών του ΔΣ του Ιδρύματος Δελιβάνη, να τιμήσουμε τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, δεν είμαι πάντοτε σε θέση να απαντήσω σε τι ακριβώς παραπέμπει το να είσαι σπουδαίος. Και συνεπώς δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν ο Δημήτρης Δελιβάνης ήταν σπουδαίος. Στο τέλος της ζωής του, πάντως, γράφει στο ημερολόγιό του ότι «δεν έγινε αρκετά σπουδαίος».
Ουδόλως, ωστόσο, δυσκολεύομαι, να διαπιστώσω ότι η αίθουσα είναι απόψε γεμάτη από πολύ σπουδαίους ανθρώπους: πολιτικούς, καθηγητές, διπλωμάτες, δικηγόρους, εφοριακούς, στελέχη τραπεζών, οικονομολόγους, στελέχη επιχειρήσεων, επιχειρηματίες, αλλά και γεωπόνους, που και αυτοί στο παρελθόν υπήρξαν φοιτητές του Δημήτρη Δελιβάνη. Υποθέτω, λοιπόν, ότι η παρουσία τόσο πολλών προσωπικοτήτων στην αίθουσα, ενδέχεται να είναι η καλύτερη απάντηση στις ανησυχίες του Δημήτρη Δελιβάνη, για το αν ο ίδιος ήταν αρκετά σπουδαίος. Είπα στον εαυτό μου, δεν μπορεί, αλήθεια, κάποιος να μην είναι σπουδαίος, αν έχει συμβάλλει στη μόρφωση χιλιάδων Ελληνοπαίδων, και μάλιστα σε δύσκολους καιρούς, κι αν οι παλιοί μαθητές του, αναμφίβολα σπουδαίοι οι ίδιοι, τον θυμούνται ακόμη και πρόθυμα θυσιάζουν στη μνήμη του ένα ολόκληρο απόγευμα. Τον θυμούνται, προφανώς, με συμπάθεια, αν και ήταν ιδιαίτερα δύσκολος στις εξετάσεις. Ήθελε οι φοιτητές του να αποκτήσουν κρίση, να είναι συνεπείς και σοβαροί, να έχουν γνώσεις και προσόντα, ώστε να προχωρήσουν με επιτυχία στη ζωή τους, να γίνουν χρήσιμοι, για να υπηρετήσουν όσο γίνεται καλύτερα την Ελλάδα, ιδιαίτερα τη Βόρεια Ελλάδα, την οικογένεια και τον εαυτό τους. Ήταν πράγματι πολύ απαιτητικός, αλλά πριν απ’ όλους οι απαιτήσεις του ήταν απέναντι στον εαυτό του. Και παρότι τα ποσοστά απόρριψης στις εξετάσεις ήταν, συχνά, εφιαλτικά, ουδέποτε και από κανένα κατηγορήθηκε ότι ήταν άδικος, ότι χαριζόταν σε γνωστούς, ότι δεχόταν πιέσεις για να περάσει τον Α ή τον Β. Δυο φορές παρευρέθηκα σε αλησμόνητη σκηνή. Προφορικές εξετάσεις στο 9 και έμπαιναν στο μικροσκοπικό εκείνο γραφείο 6-6 για να εξεταστούν. Ένας φοιτητής από την εξάδα έβγαλε από την τσέπη του ένα σημείωμα και του το έδωσε. Ο Δημήτρης Δελιβάνης το πήρε, χωρίς να πει λέξη και χωρίς να το διαβάσει το έκανε κομμάτια. Απευθυνόμενος στο φοιτητή που του το έδωσε του είπε: «Για να μην επιβαρύνω τη θέση σας, το έσκισα. Δε θέλω να ξέρω ούτε από ποιόν είναι, προφανώς από κάποιον πολιτικό, που πιστεύει ότι εμείς οι καθηγητές περιμένουμε να μας υποδείξουν πως θα κάνουμε τη δουλειά μας. Για μένα, όλοι οι φοιτητές μου είναι ίσοι. Να μην επαναλάβετε κάτι ανάλογο στο μέλλον».
Και για να επανέλθω στις ανησυχίες του Δημήτρη Δελιβάνη, που μου μεταδόθηκαν μέσω του ημερολογίου του, έχω καταλήξει στην άποψη ότι κάποιος είναι σπουδαίος αν κατορθώσει να αφήσει ίχνη πίσω του, μετά την αναχώρησή του από τον κόσμο μας. Και αν κρίνω από το ημερολόγιό του, που εξαντλήθηκε, αλλά και από την προσέλευσή σας, απόψε, και μάλιστα σε μια δύσκολη ημέρα, ο τιμώμενος σήμερα το κατάφερε.
Χρειάζεται να δώσω κάποιες εξηγήσεις για το πώς έγινε η επιλογή των 10 παλιών φοιτητών του, που θα μιλήσουν γι’ αυτόν απόψε. Ήταν μια δύσκολη επιλογή, και όπως κάθε επιλογή, περιέχει αυθαιρεσία. Πράγματι, στη θέση αυτών των 10 θα μπορούσαν, άνετα, να είναι εκατοντάδες άλλοι. Τα κριτήρια επιλογής ήταν πρώτον η όσο γίνεται ευρύτερη εκπροσώπηση επαγγελματικών κατευθύνσεων, η ευκολία εντόπισής τους, η διατήρηση κάποιας επαφής μαζί τους, αφού Εκείνος έφυγε. Ανάμεσα σ’ αυτούς που θα πάρουν το λόγο υπάρχει και μια κυρία, η Βάσω Πορταρίτου – Κρεστενίτη, που δεν ήταν δική του, αλλά δική μου φοιτήτρια. Την παρακάλεσα να είναι στην ομάδα γιατί είμαι σίγουρη ότι Εκείνος θα το επιθυμούσε για πολλούς λόγους, μερικούς από τους οποίους θα αναφέρει υποθέτω η ίδια. Ο αριθμός των παλιών φοιτητών που θα παρέμβουν είναι μεγάλος. Καθώς, όμως, ήταν όλοι τους παιδιά του, είμαι σίγουρη ότι θα σεβαστούν, απόλυτα, το χρόνο που τους διατέθηκε.
Εκτός από τους παλιούς του φοιτητές, θα μιλήσει για τον Δημήτρη Δελιβάνη ο πρόεδρος του Οικονομικού Τμήματος του ΑΠΘ, κ. Μωϋσής Σιδηρόπουλος. Σ’ αυτό το Τμήμα ο τιμώμενος αφιέρωσε την επαγγελματική του ζωή, στην οικονομική του βιβλιοθήκη έχει δοθεί το όνομά του, και τα περιουσιακά στοιχεία του Ιδρύματος Δελιβάνη ανήκουν σ’αυτό. Προσπάθησα, ακόμη, να εξασφαλίσω για την αποψινή εκδήλωση, την παρέμβαση κάποιου γνωστού οικονομολόγου, και βέβαια Γάλλου. Βέβαια, Γάλλου, για πάμπολλους λόγους. Ο πρώτος, χρονολογικά, είναι ότι ο Δημήτρης Δελιβάνης έγραψε το ημερολόγιό του των 2000 χειρόγραφων σελίδων στα γαλλικά. Υποθέτω για να εξασκείται στη γλώσσα, που στην Αθήνα της καλής κοινωνίας της νεότητάς του αποτελούσε, σχεδόν, την επίσημη γλώσσα. Οι νέοι αλληλογραφούσαν μεταξύ τους γαλλικά, αντάλλασσαν κάρτες στα γαλλικά, και ήταν αδιανόητο για κάποιον να μη γνωρίζει τη γλώσσα των σαλονιών. Στη συνέχεια, ο Δημήτρης Δελιβάνης έκανε τις βασικές μεταπτυχιακές του σπουδές στη Σορβόννη και έγινε διδάκτωρ εκεί με τον γνωστό Γάλλο καθηγητή Albert Aftalion.
Ωστόσο, είμαι πεπεισμένη ότι το καταλυτικό γεγονός, για τον ίδιο και τη σταδιοδρομία του, ήταν το ότι η Γαλλία και οι Γάλλοι συνάδελφοί του, τον ενσωμάτωσαν στην επιστημονική τους ζωή, ως δικό τους κύτταρο, αμέσως μόλις άρχισαν και πάλι να επιτρέπονται τα ταξίδια στο εξωτερικό από την Ελλάδα. Δηλαδή, μετά το τέλος του Β’Παγκόσμιου πολέμου και του εμφύλιου σπαραγμού. Ήταν στενές, συνεχείς, ειλικρινά συναδελφικές, και πολύ σύντομα και φιλικές σχέσεις, αυτές που ο Δημήτρης Δελιβάνης ανέπτυξε με όλους τους τότε επιφανείς Γάλλους οικονομολόγους. Με τους François Perroux, Emile James, MauriceByé, τους αδελφούς André και Jean Marchal, Henri Guitton, RenéCourtin, Gaston Leduc, André Piettre, και αργότερα τον παρευρισκόμενο ανάμεσά μας απόψε Jean-Claude Dischamps. Όλοι αυτοί, αλλά και πολυάριθμοι ακόμη, άρχισαν να προσκαλούν το Δημήτρη Δελιβάνη για μαθήματα, διαλέξεις και εισηγήσεις σε συνέδρια, να τον τιμούν με την εκλογή του ως μέλος ΔΣ επιστημονικών ενώσεων, με δημοσίευση άρθρων και βιβλίων του στη Γαλλία και να του διανοίγουν και άλλους, ακόμη, πιο διεθνείς ορίζοντες. Από το 1957 παρακολουθούσε ανελλιπώς το ετήσιο διεθνές συνέδριο των οικονομολόγων γαλλικής γλώσσας και ήταν εξαιρετικά ικανοποιημένος, όταν στο συνέδριο του 1958 είχε οριστεί κύριος εισηγητής, μαζί με τον καθηγητή Maurice Byé. Αργότερα, υπήρξε για χρόνια μέλος του ΔΣ αυτής της ένωσης γαλλόφωνων οικονομολόγων. Η Γαλλία τον τίμησε ακόμη απονέμοντάς του τη LH, και μάλιστα με πολύ σπάνιο τρόπο ονομάζοντάς τον, δηλαδή, κατευθείαν αξιωματικό και όχι απλώς ιππότη. Αλλά, ο Δημήτρης Δελιβάνης ήταν, επίσης, από τους ελάχιστους Έλληνες που τιμήθηκαν από το Ινστιτούτο Ηθικών Επιστημών στο Παρίσι, αντίστοιχο της Ακαδημίας Αθηνών, ως αντεπιστέλλον μέλος. Ήταν, λοιπόν, πολύ δεμένος με τη Γαλλία, την κουλτούρα της, τους κατοίκους της, τα θέατρα και τα μουσεία της, την κουζίνα της. Από τα φοιτητικά μου χρόνια, θυμάμαι ότι υπήρχε ένα συνεχές πάνε-έλα από Γάλλους προσκεκλημένους, που έκαναν διαλέξεις στο ΑΠΘ, που μετείχαν σε συνέδρια και σε εβδομάδες ελληνογαλλικής επιστημονικής συνεργασίας. Ήταν κυρίως οι πολύ στενές αυτές σχέσεις με τα γαλλικά πανεπιστήμια, που του εξασφάλισαν την ιδιότητα του πολίτη του κόσμου, αν μπορώ να το πω έτσι, κάτι που τον ενθουσίαζε, γιατί τα ταξίδια ήταν ένα από τα πιο σημαντικά κεφάλαια της ζωής του.
Ήταν, λοιπόν, φυσικό να εύχομαι για την αποψινή εκδήλωση, την παρουσία και την παρέμβαση ενός Γάλλου οικονομολόγου. Πόσο όμως καλύτερα θα ήταν αν αυτός ο Γάλλος ήταν ανάμεσα στους πολύ γνωστούς οικονομολόγους της εποχής μας. Πόσο καλύτερα θα ήταν ακόμη αν αυτός ο ομιλητής είχε γνωρίσει το Δημήτρη Δελιβάνη και είχε συνεργαστεί μαζί του. Πολλές οι απαιτήσεις μου, και όχι εύκολα πραγματοποιήσιμες, αφού όλοι σχεδόν οι Γάλλοι συνάδελφοι και φίλοι του δεν υπάρχουν πια. Ωστόσο, ο κ. Jean-Claude Dischamps, φυσικά πολύ νεότερός του, είναι ο μοναδικός, που υπερκαλύπτει όλες τις ευχές μου. Έχει πίσω του μια εξαιρετική επιστημονική σταδιοδρομία, που του εξασφάλισε τα υψηλότερα αξιώματα, τις σημαντικότερες δημόσιες θέσεις στην έρευνα και στην εκπαίδευση και στη δημόσια διοίκηση, τις ανώτερες διακρίσεις, αναγνωρίσεις και παράσημα, αναρίθμητες προσκλήσεις για συνέδρια, διαλέξεις και μαθήματα ανά την υφήλιο, πολυπληθείς δημοσιεύσεις σε πολλές γλώσσες, και πολύ νωρίς πρόσκληση από το πρώτο γαλλικό πανεπιστήμιο, τη Σορβόννη. Αλλά, πέρα απ’ όλα αυτά που γεμίζουν ένα βιογραφικό σημείωμα 25 πυκνογραμμένων σελίδων, ο αποψινός μας καλεσμένος, ο πρύτανης Jean-Claude Dischamps είναι ακόμη και κυρίως, από το 1982, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Οικονομολόγων Γαλλικής Γλώσσας, αξίωμα που δεν χρειάζεται να τονίσω το πόσο σημαντικό είναι. Και στην ένωση αυτή των γαλλόφωνων οικονομολόγων ο Δημήτρης Δελιβάνης ήταν ως το τέλος της ζωής του μέλος του ΔΣ.
Από κάθε άποψη, λοιπόν, ο κ. Jean-Claude Dischamps ήταν ο ιδανικός επιστήμονας και συνάδελφος, για να πάρει το λόγο στην αποψινή εκδήλωση. Ωστόσο, είχα κάποιους ενδοιασμούς να του το προτείνω, εξαιτίας μικροπροβλημάτων της υγείας του, τα οποία ευτυχώς, έχουν ξεπεραστεί. Ομολογώ ότι με συγκίνησε πάρα πολύ το ότι, ουσιαστικά, προσφέρθηκε ο ίδιος να μιλήσει για τον Δημήτρη Δελιβάνη, μαντεύοντας προφανώς την επιθυμία μου, σε κάποια από τις συχνές επαγγελματικές και φιλικές μας συναντήσεις. Ο κ. Jean-Claude Dischamps, γνωρίζοντας πόσο πολύ θα με ευχαριστούσε η παρουσία της, ήρθε με τη σύζυγό του, την αγαπητή φίλη Bernadette, που είναι και η ίδια πανεπιστημιακή συνάδελφος.
Για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του ο Δημήτρης Δελιβάνης έχει την εξαιρετική τύχη να τιμηθεί, από πολυπληθείς παλιούς του φοιτητές, από τον πρόεδρο του Οικονομικού Τμήματος του ΑΠΘ, αλλά και από τον Γενικό Πρόξενο της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη, τον κ. Christian Thimonier, ο οποίος από την ημέρα της άφιξής του στην πόλη μας, εδώ και μερικούς μήνες, αναπτύσσει πολυάριθμες και ενδιαφέρουσες δραστηριότητες, που συσφίγγουν τις σχέσεις Γαλλίας και Ελλάδας. Καθώς ο κ. Christian Thimonier διαδέχθηκε τον επίσης εξαιρετικό Γενικό Πρόξενο Paul Ortholan, είμαι πια πεπεισμένη ότι η πόλη μας η Θεσσαλονίκη αποκτά ειδικό βάρος στο Quai d’Orsay. Να ευχαριστήσω, ακόμη, και τον νέο διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου στην πόλη μας, κ. Julien Chiappone-Lucchesi, και για την παρουσία του απόψε, αλλά και για τη στήριξη της εκδήλωσης.
Ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Valahia της Ρουμανίας IonCucui , πλαισιούμενος από 3 συναδέλφους, έφθασαν το μεσημέρι οδικώς, για να παραστούν στην εκδήλωση, και για να εμπλουτίσουν ακόμη περισσότερο την επιστημονική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, αλλά και να δέσουν ακόμη πιο δυνατά την πολύτιμη και μακρόχρονη φιλία μας. Στην αίθουσα βρίσκονται, ακόμη, πολλοί παλιοί φοιτητές του Δημήτρη Δελιβάνη, αλλά και δικοί μου, που ήρθαν επι τούτοις από την Αθήνα, από την Κρήτη και από άλλες πόλεις της Ελλάδας για να τιμήσουν τη μνήμη του δασκάλου τους. Μαζί μας βρίσκεται, επίσης, ένα σημαντικό τμήμα της παλιάς Θεσσαλονίκης, τρεις δικοί μου βαφτιστήρες, πολυάριθμοι σύγχρονοί μου στο Πανεπιστήμιο και πολυάριθμοι φίλοι. Είναι όλοι τους επώνυμοι, και η επιθυμία μου είναι να τους μνημονεύσω έναν-έναν. Δυστυχώς, όμως, αυτό είναι τεχνικώς αδύνατον. Ο Δημήτρης Δελιβάνης θα ήταν πολύ υπερήφανος για όλους εσάς, που είστε απόψε παρόντες και ίσως θα είχε πειστεί, τελικά, ότι ήταν αρκετά σπουδαίος, για να τον θυμάστε μετά από τόσα χρόνια.
Κι από την πλευρά μου είμαι πολύ συγκινημένη και θέλω να απευθύνω ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ σε όλους εσάς και στον καθένα χωριστά, που ανταποκριθήκατε στην πρόσκληση του Ιδρύματος Δελιβάνη και είστε απόψε παρόντες. Θέλω, ακόμη, να ευχαριστήσω θερμά το γνωστό δημοσιογράφο και αγαπητό φίλο Τραϊανό Χατζηδημητρίου, που σε μια τόσο δύσκολη μέρα, όπως η επομένη των εκλογών, άφησε την εφημερίδα του τον Αγγελιοφόρο, για να συντονίσει με την εμπειρία του την εκδήλωσή μας. Να ευχαριστήσω και την Ένωση Συντακτών Βορείου Ελλάδος, γιατί, από κοινού με το Γενικό Προξενείο, αλλά και με το Γαλλικό Ινστιτούτο στη Θεσσαλονίκη, θέλησαν να τιμήσουν τη μνήμη του Δημήτρη Δελιβάνη, εντάσσοντας την ομιλία του κ. Jean ClaudeDischamps, στα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Η ομιλία με το πολύ επίκαιρο θέμα «Παγκοσμιοποίηση και κρίση», θα γίνει την Τετάρτη, ώρα 20 στην αίθουσα συντακτών, οδός Καλλάρη 5 με σύγχρονη μετάφραση στα ελληνικά, και θα ακολουθήσει δεξίωση.
Πριν τελειώσω θέλω να αναφερθώ, πολύ σύντομα σε 3 σημεία, που θεωρώ ως σημαντικές συμβολές του Δημήτρη Δελιβάνη. Το πρώτο αναφέρεται στην καταλυτική σημασία που ανελλιπώς απέδιδε στη γεωργία, στην ανάπτυξή της και στη μη εγκατάλειψή της, σε εποχές, που διεθνείς οργανισμοί και η πλειοψηφία των οικονομολόγων είχαν θέσει άλλες προτεραιότητες. Μετά το κύμα της πείνας, στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, το 2008, και την ανάγκη αύξησης κατά 70% της παραγωγής βασικών γεωργικών προϊόντων για να θρέψουν τα 9 δισεκατομμύρια κατοίκων της Γης ως το 2050, οι διεθνείς οργανισμοί, και όχι μόνο έκαναν στροφή 90% και ομολόγησαν ότι «η γεωργία υποβαθμίστηκε πολύ γρηγορότερα από όσο έπρεπε». Το δεύτερο σημείο, στο οποίο θα αναφερθώ είναι η θέση του απέναντι στον κρατικό παρεμβατισμό, η οποία προκύπτει από χειρόγραφο σημείωμά του, που συντάχθηκε στη Νέα Υόρκη στις 29-11-73: «Αν και σκεπτικός δια την αποτελεσματικότητα του κρατικού παρεμβατισμού, ιδίως αν παρουσιάζει μεγάλην έκτασιν και σημαντικάς μεταβολάς, χωρίς οι αρμόδιοι να σκέπτωνται τας δυσχερείας εφαρμογής, ανεγνώρισα ότι είναι απαραίτητος ιδίως προς προστασίαν των οικονομικώς ασθενεστέρων`». Και τέλος το τρίτο σημείο στο οποίο νομίζω ότι αξίζει να αναφερθώ είναι ο απέραντος σεβασμός και η πρωταρχική σημασία που απέδιδε στο χρόνο, στην ανάγκη να χρησιμοποιούμε το κάθε λεπτό με τον καλύτερο τρόπο, σε μια συνεχή προσπάθειά μας για τελειοποίηση.
Γ. Λόγος του καθηγητή Μωϋσή Σιδηρόπουλου, Προέδρου του Τμήματος Οικονομικών Σπουδών του ΑΠΘ
Το έτος 1980, ένας απόφοιτος της Σχολής Νομικών και Οικονομικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Υπότροφος της Γαλλικής Κυβέρνησης για μεταπτυχιακές σπουδές στις οικονομικές επιστήμες, μετά από προτροπή του καθηγητή του Γ. Χαντζηκωνσταντίνου φθάνει στο Στρασβούργο, στο γραφείο του νέου του καθηγητή και διευθυντή του μεταπτυχιακού προγράμματος, επιφανούς γάλλου οικονομολόγου με διεθνή εμβέλεια και αναγνώριση σήμερα, καθηγητή Jean-Paul Fitoussi. Στην πρώτη τους αυτή συνάντησή, η πρώτη ερώτηση που θέτει ο καθηγητής είναι: γνωρίζετε τον καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κύριο Δημήτριο Δελιβάνη; Ο μεταπτυχιακός φοιτητής εντυπωσιάζεται, αλλά και αισθάνεται ταυτόχρονα τιμή και κάποια οικειότητα, μιας που ο νέος του καθηγητής γνωρίζει καλά και εκτιμάει έναν καθηγητή από το Πανεπιστημίου στο όποιο αποφοίτησε στη χώρα του. Αυτό το πρώτο κοινό σημείο αναφοράς είναι και η αρχή στη νέα σχέση του τότε φοιτητής με τον νέο του καθηγητή και η αρχή των σπουδών του στη Γαλλία και της μετέπειτα καριέρας του σαν καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Στρασβούργου. Κάτι ανάλογο, είμαι σίγουρος, ότι θα συνέβη και με πολλούς άλλους απόφοιτους του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης σε άλλα μέρη του κόσμου από όπου πέρασε η φήμη του καθηγητή Δημητρίου Δελιβάνη.
Κυρίες και Κύριοι,
Σήμερα, 30 περίπου χρόνια μετά, αυτός μεταπτυχιακός φοιτητής βρίσκεται μπροστά σας και έχει τη μεγάλη χαρά και την τιμή να τιμήσει μαζί σας απόψε τη μνήμη του καθηγητή Δημητρίου Δελιβάνη σαν μια, κατά κάποιο τρόπο, μικρή αναγνώριση της τότε βοηθείας του. Με την ιδιότητα του πρόεδρου του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, τόσο εγώ, όσο και όλα τα άλλα μέλη του τμήματος που δημιούργησε και υπηρέτησε πιστά ο καθηγητής Δελιβάνης, συμμετέχουμε σήμερα στην εκδήλωση αυτή για τη συμπλήρωση 100 χρόνιων από τη γέννησή του, αποτείοντας φόρο τιμής στον ακαδημαϊκό δάσκαλο που επί 30 και πλέον χρόνια το λάμπρυνε με την παρουσία του, το επιστημονικό του έργο, αλλά και την ευρύτερη εν γένει προσφορά του.
Ο καθηγητής Δημήτριος Δελιβάνης, όπως όλοι αναγνωρίζουν, δεν συμπαθούσε τις κολακείες και τις υπερβολές, ιδιαίτερα σε δημόσιες εκδηλώσεις. Εντούτοις, ας μου επιτραπεί σήμερα να κάνω μια σύντομη αναφορά, με λακωνικό ύφος και καρτεσιανή λογική (που πιστεύω ότι ο ίδιος θα εκτιμούσε), πρώτον, στα κυριότερα σημεία της λαμπρής του πορείας και δεύτερον, στη συμβολή του στην εισαγωγή της σύγχρονης οικονομικής σκέψης στα πλαίσια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Μετά από λαμπρές σπουδές στην Αθήνα, το Παρίσι, το Βερολίνο και στο Λονδίνο, ο Δημήτριος Δελιβάνης πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο του Παρισιού το 1934, με άριστα. Το 1938 έγινε υφηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 1944 έκτατος καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το 1948 τακτικός καθηγητής της ίδιας έδρας μέχρι και το 1974. Διατέλεσε Κοσμήτορας της Σχολής Νομικών και Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1951-52, 1960-61, και 1970-73), Πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (από το 1964 έως το 1967), Πρόεδρος του ΚΕΠΕ (από το 1968 μέχρι το 1973), Πρόεδρος του Ιδρύματος Μελετών της Χερσονήσου του Αίμου (από το 1974 μέχρι το 79), μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ (από το 1973 μέχρι το 1977). Προσκλήθηκε επίσης ως επισκέπτης καθηγητής και ερευνητής σε πολλά πανεπιστήμια ανά τον κόσμο (Πανεπιστήμια των Παρισίων,Columbia, George Town, John Hopkins της Βαλτιμόρης, Νέας Ορλεάνης, London School of Economics, Manschester, Βερολίνου, Στρασβούργου, Βόννης, Μονάχου, Στοκχόλμης, Τόκιου, μεταξύ άλλων).
Η έντονη δράση του αείμνηστου καθηγητή Δημητρίου Δελιβάνη και η πλήρης αναγνώριση της επιστημονικής του αξίας, του εξασφάλισε αξιώματα και διακρίσεις που επιφυλάσσονται σε πολύ λίγους από εμάς. Υπήρξε μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Διεθνούς Ένωσης Οικονομικών Επιστημών και πολλών άλλων επιστημονικών οργανώσεων. Τιμήθηκε από τις Ακαδημίες Αθηνών, Παρισιού και Βαρκελώνης ως αντεπιστέλλον μέλος τους. Τιμήθηκε επίσης με το μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων, με την Λεγεώνα Τιμής στη Γαλλία, με τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Φοίνικα, και με τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Γεωργίου Α’.
Ο καθηγητής Δημήτριος Δελιβάνης προσέφερε σπουδαίες υπηρεσίες από διοικητικές θέσεις ευθύνης στη διάρκεια της μακράς και πλούσιας σε έργο θητείας του στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Οφείλω όμως να επισημάνω ιδιαίτερα τη συμβολή του στη δημιουργία και αυτοτέλεια του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, κάτι που σηματοδοτεί την αυτόνομη πορεία των οικονομικών σπουδών αλλά και της οικονομικής επιστήμης στη Θεσσαλονίκη, που μέχρι τότε είχε έναν ασφυκτικό δομικό εναγκαλισμό με τη νομική επιστήμη. Η Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών (που αργότερα συμπληρώθηκε και με τις Πολιτικές Επιστήμες) οφείλει σε σημαντικό βαθμό τη σημερινή της υπόσταση στον καθηγητή Δημήτριο Δελιβάνη. Οφείλω ακόμη να επισημάνω τη συμβολή του αείμνηστου καθηγητή στην οργάνωση της βιβλιοθήκης και του αναγνωστηρίου του Τμήματός μας που επάξια φέρουν το όνομά του.
Ένας από τους κορυφαίους Έλληνες οικονομολόγους της μεταπολεμικής περιόδου, υπήρξε από τους πρωτοπόρους της εισαγωγής της σύγχρονης οικονομικής σκέψης στην παιδεία και στον προγραμματισμό του κράτους, όπως πιστοποιούν οι δεκάδες των συγγραμμάτων του και των μελετών του που μας παρέδωσε. Το δημοσιευμένο επιστημονικό έργο του καθηγητή Δημητρίου Δελιβάνη είναι ογκώδες και καλύπτει τεράστια θεματογραφία από τη Θεωρητική και την Εφαρμοσμένη Πολιτική Οικονομική μέχρι τις Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις την Ανάπτυξη και τη Νομισματική Πολιτική. Οι αναλύσεις του για τη σχέση Νομισματικής Πολιτικής και υπερπληθωρισμού στη Γερμανία του μεσοπολέμου και στην Ελλάδα στην περίοδο της κατοχής θεωρούνται πλέον κλασικές. Η συμβολή του στον επιστημονικό προβληματισμό για τους τομείς στους οποίους θα έπρεπε να δοθεί έμφαση για την ανάπτυξη της Ελληνικής οικονομίας μεταπολεμικά ήταν μεγάλη ενώ οι επιφυλάξεις του για τις προοπτικές της βαριάς βιομηχανίας δικαιώθηκαν εκ των πραγμάτων. Το στοιχείο όμως που υπερκεράζει όλες τις διαστάσεις της πολυσχιδούς δραστηριότητάς του είναι, κατά τη γνώμη μου, η διεθνής αναγνώριση που το επιστημονικό βεληνεκές και μέγεθος του Δημητρίου Δελιβάνη προσέδωσε στο Τμήμα που αυτός δημιούργησε, αλλά και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο κατ’ επέκταση.
Με πολύ σεβασμό προς την προσωπικότητα του διακεκριμένου επιστήμονα μελετούμε σήμερα τα πρακτικά παλιών επιστημονικών συνεδρίων και εκδηλώσεων παρατηρώντας το όνομα του Καθηγητή Δελιβάνη να εμφανίζεται ανάμεσα σε αυτά τουHicks, της Joan Robinson, του Paul Samuelson, του Robert Sollowκαι άλλων μεγάλων μορφών της οικονομικής σκέψης. Εντυπωσιαζόμαστε δε από το πόσες ετεροαναφορές εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να γίνονται στο έργο του.
Τα μέλη του Διδακτικού και Ερευνητικού προσωπικού του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έχουμε βαθιά συναίσθηση της ευθύνης που συνεπάγεται το να εργαζόμαστε και να διδάσκουμε στο Τμήμα του καθηγητή Δημητρίου Δελιβάνη. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι συνεχίζουμε το έργο του.
Ο καθηγητής Δημήτριος Δελιβάνης, παράλληλα με την εξαίρετη επιστημονική του κατάρτιση, διέθετε κριτικό και προνοητικό πνεύμα, χάρις στο οποίο μπόρεσε να καταστήσει τη σύγχρονη οικονομική θεωρία προσιτή στην πολιτική σκέψη των κυβερνώντων. Ωστόσο, δεν ξέρω πόσο επίκαιρη είναι πάλι σήμερα η αγωνία του, ενόψει του σχηματισμού μιας νέας κυβέρνησης. Αυτή η αγωνία εκφράζεται μέσα από το προσωπικό του ημερολόγιο πριν 25+ χρόνια, όταν διατυπώνει την άποψή του για το τι πρέπει να πράξει η τότε κυβέρνηση «για να μειώσει το προβλεπόμενο για το 1983 έλλειμμα του δημόσιου τομέα από 250 δισεκατομμύρια δραχμές», όπως γράφει.
Γνωρίζω καλά όμως ότι ο αείμνηστος καθηγητής ήθελε πάντοτε να είναι συνοπτικός, ουσιαστικός και σύντομος. «Θα εξηγήσω – γράφει στο ημερολόγιό του το Σεπτέμβριο του 1987 – γιατί η γνώμη των οικονομολόγων, και ακόμη περισσότερο των Σχολών τους, ζητείται όταν υπάρχουν οικονομικές κρίσεις. Θα πρέπει είναι μια εισήγηση που δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 15΄ της ώρας».
Κυρίες και Κύριοι,
Θέλησα απόψε, σαν Πρόεδρος του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, να τιμήσω τη μνήμη του καθηγητή Δημητρίου Δελιβάνη με μια εισήγηση που θαρρώ δεν ξεπέρασε τα 15΄ της ώρας.
Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας.
ΙΙΙ. Μνήμες- Souvenirs
- Θανάσης Γιαννόπουλος
Στις 3 Απριλίου 1909 γεννήθηκε στην Βιέννη, από Έλληνες γονείς, ένας ευπατρίδης που με τα χρόνια καταξιώθηκε σαν εκλεκτός άνθρωπος του πνεύματος, πρωτεργάτης της οικονομικής επιστήμης, λαμπρός ακαδημαϊκός και εξαιρετικά επιτυχημένος δάσκαλος που θαύμασαν κι’ αγάπησαν γενιές φοιτητών, ο Δημήτρης Δελιβάνης.
Παρά την λαμπρή του καριέρα, όχι μονό ακαδημαϊκή, και την πλούσια του προσφορά, στην οικονομική επιστήμη, την παιδεία, και την κοινωνία ο καθηγητής Δημήτρης Δελιβάνης έγραφε το 1993 στο ημερολόγιο του με αδικαιολόγητη μετριοφροσύνη:
«Δεν πιστεύω ότι το ημερολόγιο μου θα ενδιαφέρει πολύ κόσμο εκτός της γυναίκας μου και της κόρης μου γιατί δεν έγινα αρκετά σπουδαίος.»
Ο άνθρωπος που οι ιδέες του, οι κρίσεις του και οι συστάσεις του σε τόσους τομείς αποδείχτηκαν σωστές και γενικά παραδεκτές είχε άδικο για τη δική του σπουδαιότητα και φωτεινή παρουσία στη ζωή. Σήμερα ο παλιοί του μαθητές, μαζί με την οικογένεια του, γιορτάζουμε τη ζωή του εκατό χρόνια από τη γέννηση του.
Προσωπικές αναμνήσεις;
1946 ήταν η χρονιά που πρωτοετής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης γνώρισα τον Καθηγητή Δημήτρη Δελιβάνη, ένα νέο άνδρα με ευθυτενή κορμοστασιά και κοφτερό βλέμμα πίσω από γυαλιά, που κυριαρχούσε την έδρα και επέβαλε με την παρουσία του σιγή στο άγνωρο ακροατήριο. Μιλούσε γρήγορα, αλλά οι έννοιες ήταν πυκνές και κατανοητές. Ανακουφιστήκαμε γρήγορα όταν καταλάβαμε πως ήταν δυνατό να κρατάμε καλές σημειώσεις και μπορούσαμε να αποφύγουμε την μελέτη του ογκώδους έργου του Ζολώτα. Γρήγορα επίσης μάθαμε πως ο καθηγητής μας δεχόταν ερωτήσεις και ήταν πρόθυμος να μας δώσει εξηγήσεις και παραδείγματα μετά την διάλεξη, ακόμα και στο γραφείο του, την ταπεινή αίθουσα 41.
Το 1950 αποφοίτησα. Στα χρόνια πού πέρασαν είχα την καλή τύχη να γνωρίσω τον καθηγητή μου όχι μόνο σαν επιστήμονα και μέντορα αλλά και σαν άνθρωπο κοινωνικό και φίλο αξιοσέβαστο. Σε περιπάτους, σε εκδρομές, σε φιλικά γεύματα στο σπίτι, και συχνά οδεύοντας στο Πανεπιστήμιο (μέναμε κοντά, , η οικογένεια μου στην οδό Βενιζέλου και ο καθηγητής στο Ξενοδοχείο Θεσσαλικό, στην Εγνατία, κοντά στην Βενιζέλου).
Αν και δεν ακολούθησα οικονομικές σπουδές που εκείνος με ενθάρρυνε να κάνω, πολλά χρωστώ στον καθηγητή μου για την εξέλιξη στον νομικό κλάδο που διάλεξα. Με οδήγησε στην έφεση για μεταπτυχιακές σπουδές, μου έδωσε την συστατική επιστολή για την υποτροφία Fulbright στο Berkeley και με προετοίμασε με σωρό συμβολές για την προσωπική μου ζωή στο εξωτερικό.
«Να γράφετε συχνά στους γονείς σας, τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, και να κρατάτε ημερολόγιο», με συμβούλευε. Φαίνεται πως δεν με συγχώρεσε πότε που δεν ακολούθησα οικονομικές σπουδές και Ίσως για τιμωρία μου μιλούσε μέχρι το τέλος στον πληθυντικό.
Πολλές από τις πολύτιμες συμβουλές του τις ακλούθησα και γι αυτές του χρωστώ ευγνωμοσύνη γιατί μου έδωσαν και μου δίνουν ακόμα πολλές χαρές. Τις ίδιες συμβουλές προσπάθησα να δώσω σε δικούς μου φοιτητές κα στα παιδιά μου—αλλά σήμερα μη αλληλογραφία θυσιάζεται στον βωμό του internet, του e-mail και του τηλεφώνου. Μου έδωσε και άλλες συμβουλές για τόπους, ανθρώπους, καταστάσεις, ακόμα και κριτήρια για επιλογή συζύγου, ναι, ναι, αλλά… αυτά είναι μια άλλη ιστορία. Η σύντομη αυτή μαρτυρία δεν είναι «εις μνήμην». Είναι αμάραντα αγριολούλουδα που μένουν στη μνήμη από το πέρασμα του Καθηγητού μου Δημήτρη Δελιβάνη και καταθέτω σήμερα στο γιόρτασμα της ζωής του.
- Ιάσων Δούμπης
Κυρίες και Κύριοι,
Θα προσπαθήσω να σας εκθέσω επιγραμματικά ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του αείμνηστου Καθηγητή Δημήτρη Δελιβάνη, όπως αυτά αποτυπώθηκαν στη μνήμη μου στην περίοδο της δεκαετίας του 1950, κατά την οποία υπήρξα αρχικά φοιτητής του (από το 1951), στη συνέχεια, βοηθός του και φίλος του μέχρι το θάνατό του.
Σκέφτηκα ότι αυτά που θα σας πω για την προσωπικότητα του Καθηγητή Δελιβάνη θα γίνουν καλύτερα αντιληπτά αν ενταχθούν στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο συνέβησαν, δηλαδή στα πρώτα ειρηνικά χρόνια μετά τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο, που είχε αφήσει πίσω του συντρίμμια και νωπές πληγές και πάθη.
Η ζωή στο Πανεπιστήμιο κατά την περίοδο εκείνη κυριαρχούνταν από εξουσιαστικές δομές, στις οποίες δεν συμμετείχαν οι φοιτητές, αλλά, βεβαίως, τις υφίσταντο. Υπήρχαν ιδιότυποι περιορισμοί στην κίνηση και την ατομική και συλλογική δράση των φοιτητών στον πανεπιστημιακό χώρο. Σκεφτείτε ότι δεν μας επιτρεπόταν να χρησιμοποιούμε την κεντρική είσοδο του κτιρίου, στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα, γιατί προορίζονταν αποκλειστικά και μόνο για τους καθηγητές, αρκετοί δε καθηγητές δεν ήταν ακριβείς στο ωράριο του μαθήματός τους ή/και των εξετάσεων τους και αυτό θεωρούνταν περίπου ως δικαίωμά τους. Τέλος, δεν είχαμε πρόσβαση στα βιβλία της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου, που είχε τον τίτλο «Βιβλιοθήκη Καθηγητών», παρά μόνο με ειδικό σημείωμα κάποιου Καθηγητή μας,
Σ’ αυτό το Πανεπιστήμιο, με το κλίμα που σας περιέγραψα, ήρθαμε για πρώτη φορά, ως πρωτοετείς φοιτητές, σε επαφή με τον αείμνηστο Καθηγητή Δημήτρη Δελιβάνη, ο οποίος (στο πρώτο έτος των σπουδών) δίδασκε το μάθημα της Θεωρητικής Οικονομίας.
Δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να αντιληφθούμε ότι ο Καθηγητής Δελιβάνης δεν ταυτίζονταν με το κλίμα ή τις πρακτικές που σας περιέγραψα. Ο Καθηγητής Δελιβάνης ήταν ένας Δάσκαλος, διαφορετικός από άλλους της εποχής του. Σέβονταν τους φοιτητές του και δεν τους αντιμετώπιζε αφ’ υψηλού. Η ύλη του μαθήματός του ήταν πράγματι δυσνόητη, γίνονταν, όμως, περισσότερο κατανοητή στα τακτικά φροντιστηριακά μαθήματά του. Στα φροντιστηριακά αυτά μαθήματα ενεθάρρυνε και καλλιεργούσε τον ισότιμο διάλογο με τους φοιτητές του, και με την ελευθερία που μας παρείχε στην υποβολή ερωτήσεων και στη διατύπωση της γνώμης μας, τα μαθήματα αυτά λειτουργούσαν ως ένα πεδίο πνευματικής αλληλεπίδρασης και καλλιέργειας της διαλεκτικής επιστημονικής σκέψης. Τα φροντιστήρια αυτά βοήθησαν πολλούς από εμάς στους μετέπειτα επιστημονικούς και επαγγελματικούς προσανατολισμούς μας, που δεν είχαν απαραιτήτως σχέση με την επιστήμη της Οικονομίας.
Ο Καθηγητής Δελιβάνης δεν ήταν δογματικός στις επιστημονικές απόψεις του. Αναγνώριζε την απρόβλεπτη επίδραση του ψυχολογικού παράγοντα στην οικονομία. Στη θεωρία υιοθετούσε τις απόψεις του διάσημου Άγγλου Οικονομολόγου JohnMaynard Keynes, του οποίου το βασικό σύγγραμμα The GeneralTheory of Employment, Interest and Money είχε μεταφράσει στην ελληνική γλώσσα. Ήταν συντηρητικός στις πολιτικές πεποιθήσεις του, χωρίς κομματική ένταξη. Η εν γένει κοινωνική συμπεριφορά του (όπως ειδικότερα η συμπεριφορά του προς τους φοιτητές του), συμφυής και προς την ψυχική του ευγένεια και τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα του, δεν είχε καμία σχέση με πολιτικές ή ταξικές προκαταλήψεις και αποκλεισμούς, που επικρατούσαν την εποχή εκείνη, γενικότερα.
Ήταν ειλικρινής στις σχέσεις του με τους άλλους, συνεπής προς τους φίλους του (στους οποίους περιλαμβάνονταν αρκετοί πρώην φοιτητές του) και πάντα πρόθυμος να τους συμπαρασταθεί στις δύσκολες στιγμές τους.
Στο σημείο αυτό θα αναφερθώ σε ένα χαρακτηριστικό περιστατικό που επιβεβαιώνει την ευρύτητα των κοινωνικών αντιλήψεων του Καθηγητή Δελιβάνη και το ότι αυτός, ως συνειδητός ευπατρίδης, δεν διακατέχονταν από ψυχολογικά συμπλέγματα.
Όπως πολλοί από εμάς θα θυμούνται, την εποχή εκείνη, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου οργάνωνε μία δεξίωση στην αυλή του Πανεπιστημίου με την ευκαιρία της λήξεως του πανεπιστημιακού έτους. Στις δεξιώσεις αυτές προσκαλούνταν οι συνάδελφοι του Πρύτανη- Καθηγητές, καθώς και οι Αρχές και άλλοι σημαίνοντες παράγοντες της πόλεώς μας. Το έτος 1965, κατά το οποίο Πρύτανης ήταν ο Καθηγητής Δελιβάνης, σπάζοντας αυτή την παράδοση ως προς τα πρόσωπα που καλούνταν σ’ αυτή τη δεξίωση, προσκάλεσε για πρώτη φορά και τους επιμελητές, βοηθούς, παρασκευαστές και διδασκάλους, καθώς και όλο το διοικητικό προσωπικό του Πανεπιστημίου… αλλά και τους κηπουρούς και τις συμπαθείς καθαρίστριες. Ο ηθελημένος συμβολισμός αυτής της ενέργειας του ήταν προϊόν μιας προωθημένης για την εποχή αντίληψης ανθρώπινων κοινωνικών σχέσεων, που εξέπεμπε και ένα μήνυμα προς διάφορους αποδέκτες.
Ο Καθηγητής Δελιβάνης ενδιαφέρονταν, επίσης, ιδιαίτερα για την επαφή του και με την κοινωνία της πόλεώς μας. Με την τάση που τον διέκρινε, να μοιράζεται τις γνώσεις και τις εμπειρίες του και με άλλους ανθρώπους, έδινε συχνά διαλέξεις για θέματα του κλάδου του, αρκετές φορές και για τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις του από διάφορες ξένες χώρες τις οποίες επισκέπτονταν ως προσκεκλημένος των Πανεπιστημίων τους. Οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις του προσέλκυαν το ενδιαφέρον πολλών συμπολιτών μας, δεδομένου ότι τα ταξίδια στο εξωτερικό, κατ’ αντίθεση προς ο, τι συμβαίνει σήμερα, δεν ήταν τότε στον ίδιο βαθμό προσιτά σε πολλούς συμπολίτες μας.
Με όσα είχα την τιμή να σας αναπτύξω στο χρόνο που μου διατέθηκε, προσπάθησα να βάλω μερικές μόνο πινελιές στην εικόνα της προσωπικότητας του αείμνηστου Καθηγητή Δημήτρη Δελιβάνη. Είμαι βέβαιος πως με τις ομιλίες που προηγήθηκαν και με αυτές που θα ακολουθήσουν θα σχηματιστεί μία πληρέστερη εικόνα της σημαντικής αυτής προσωπικότητας.
Τα όσα σας ανέπτυξα τα καταθέτω με σεβασμό στη μνήμη του Καθηγητή Δημήτρη Δελιβάνη για τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του.
Ευχαριστώ.
- Iορδάνης Καϊσερλίδης
Θα αναφέρω τρία πράγματα από τη σχέση μου με τον αγαπημένο μου καθηγητή Δημήτριο Δελιβάνη. Θα τα σημειώσω εδώ για την ιστορία.
Το πρώτο αναφέρεται στην ευλάβειά του στη διαχείριση του χρόνου. Ήταν μνημειώδης η συνέπεια του χρόνου του Δελιβάνη. Όταν έλεγε 9 ήταν 9. Στις εξετάσεις, στα μαθήματα.
Δεύτερον, εξέπεμπε αξιοπρέπεια. Μέχρι την τελευταία στιγμή μου μιλούσε στον πληθυντικό, κάτι που σέρνω διαρκώς μαζί μου, και καμιά φορά εκπλήσσονται οι συνομιλητές μου, γιατί θα μπορούσα να μιλήσω στον ενικό, ιδίως σε νεότερούς μου.
Το τρίτο που θα ήθελα να καταθέσω είναι ότι εκτιμούσε και ενδιαφερόταν πολύ για τους φοιτητές του. Είχε μια ημέρα της εβδομάδας τακτική, την οποία τηρούσε με ευλάβεια, και όπου μπορούσε ο καθένας να πάει για να του λύσει απορίες και να συζητήσει μαζί του.
Ο Δελιβάνης θα ζει πάντα μέσα μου.
Ευχαριστώ πάρα πολύ
- Φαίδων Κοζύρης
“Κυρίες και κύριοι,
Που να φανταζόμαστε πριν εξήντα χρόνια, όταν παρακολουθούσαμε το μάθημα της Θεωρητικής Οικονομικής του πρώτου έτους, ότι θα συναντιώμαστε στα εκατοστά γεννέθλια του καθηγητή μας Δημητρίου Δελιβάνη για να τιμήσουμε τη μνήμη του!
Ο Καθηγητής σημάδεψε την επιστημονική μου ανέλιξη σε τρία σημεία. Πρώτα θα αναφερθώ στη μανία του με το ρολόϊ, που τότε μάλλον μας ξένιζε και οδηγούσε σε αστεϊσμούς και πειράγματα. Σιγά-σιγά όμως συνειδητοποιήσαμε ότι ήταν απόρροια σεβασμού του χρόνου μας που μας επέτρεπε επιτέλους να έχουμε εμπιστοσύνη στον προγραμματισμό του μαθήματος αντί να κυνηγούμε τους καθηγητές στους διαδρόμους και τα σπουδαστήρια. Επιπλέον, ήταν ένα μήνυμα σοβαρότητας και ευταξίας που ξεπερνούσε τα όρια του μαθήματος. Δεύτερο, και το ουσιαστικότερο, για πρώτη φορά καταλάβαμε ότι δεν αρκούσε να μαθαίνουμε την ύλη απέξω, έστω καλά και ωραία, και να την επαναλαμβάνουμε. ‘Επρεπε να βασανίσουμε το κείμενο και να βασανίσουμε τον εαυτό μας μαζί του για να το κάνουμε κτήμα μας. Αυτή η φωτισμένη διεργασία έμεινε και θα παραμείνει μαζί μας ως το τέλος. Τρίτο, μπορεί ο Καθηγητής να ήταν αυστηρός προς σ’ εκείνους που απελπισμένα κηνυγούσαν μόνο ένα πέντε κατά τα ειωθότα. Αλλά γινόταν φίλος και σύντροφος και συνομιλητής σε αυτούς που έδειχναν πραγματικό ενδιαφέρον, κάτι πρωτάκουστο εκείνα τα χρόνια.
Έτσι καταλήγω στο συμπέρασμα ότι ο Καθηγητής έγραψε ιστορία στη Σχολή ΝΟΕ της εποχής και ότι του χρωστάμε αναγνώριση και ευγνωμοσύνη”.
- Στέλιος-Άγγελος Παπαθεμελής
Εγώ ήμουν πρωτοετής το 1956. Αισθάνομαι ότι η σεμνή εκδήλωση απηχεί την γνωστή ρήση στον Επιτάφιο του Περικλέους «ανδρών επιφανών, έργω γενομένων έργω και δηλούσθαι τας τιμάς». Θυμάμαι τον επιφανή Άνδρα διεθνούς κύρους και ευρέος διαμετρήματος. Θυμάμαι ότι επικρατούσε γενικά η εντύπωση στους φοιτητές, στους συμφοιτητές μου, ότι είναι απρόσιτος, ότι είναι εν πάση περιπτώσει δυσπρόσιτος. Όσοι απεφάσιζαν να τον πλησιάσουν καταλάβαιναν αμέσως ότι τους περιέβαλε μια αύρα ευγένειας και καλοσύνης, που εξέπεμπε ο καθηγητής, και σε κάθε περίπτωση η αυστηρότητά του ήταν κάτι που αναγκάζονταν ο καθένας να αποδεχθεί ως συγγνωστή κατάσταση. Το 1957 ο καθηγητής Δελιβάνης απουσίαζε από τις εξετάσεις, διότι βρέθηκε στην Ιαπωνία με πρόσκληση να διδάξει στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο. Τότε, τον Οκτώβρη, αλλά ιδίως στην ημιπερίοδο του Δεκεμβρίου συνέβησαν σημεία και τέρατα, διότι εκείνοι οι οποίοι εξέταζαν πέρασαν ζωντανούς και πεθαμένους, αρκεί να είχαν πληρώσει το περιβόητο 35άρι, γνωστό ως «εξέταστρα» της εποχής. Δεν θέλω να πω περισσότερα. Αισθάνομαι ότι εμείς, νομικοί, αποφασισμένοι επαγγελματικά να δικηγορήσουμε, νιώθαμε συχνά μια δυσφορία, διότι έπρεπε να διαθέτουμε πολύ χρόνο, να ακούμε και να διαβάζουμε το μάθημα της Πολιτικής Οικονομίας. Τότε μας ήταν κάτι βαρύ. Όταν αργότερα ο ομιλών παρεξέκλινε από τη δικηγορία και εστράφη στην πολιτική, τότε αναγκάστηκα να ξαναγίνω μαθητής του καθηγητή Δελιβάνη, δηλαδή να ξαναδιαβάσω τη Θεωρητική και την Εφηρμοσμένη Πολιτική Οικονομία. Να διαβάσω, επίσης, το κλασικό έργο, – το οποίο εκείνος είχε μεταφράσει – του Keynes την «Γενική Θεωρία περί Απασχόλησεως, Τόκου και Χρήματος»!
Κρατώ από το πολύ συμπυκνωμένο Ημερολόγιό του, άλλωστε ο καθηγητής Δελιβάνης είχε ένα λόγο, ιδίως τον προφορικό λόγο, τηλεγραφικό. Αν η αρχαία ρήση το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν μπορούσε να ταιριάσει σ’ έναν άνθρωπο, ο Δελιβάνης ήταν εκείνος που πράγματι φιλοσοφούσε λακωνίζων.Αυτό ήταν μια δυσκολία για μας.
Από το Ημερολόγιο επισημαίνω 2-3 σημεία. Το πρώτο, λίγες μέρες μετά την αποχώρηση των Κατοχικών στρατευμάτων από την Αθήνα, στις 15 Οκτωβρίου του 1944, αποφασίζει, και μάλιστα με τέτοια έμφαση το τονίζει «ότι δεν θα ανήκε σε κανένα κόμμα ως δημόσιος λειτουργός». Δεν του χρειάζονται τα κόμματα. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης δεν είχε δημοσιεύσει ακόμη το κλασικό βιβλίο του «Η άνοδος της ασημαντότητας», τίτλος που είναι εμβληματικός για τα καθ’ ημάς, και στο οποίο λέει ήδη από τη δεκαετία του ’60 ο Καστοριάδης ότι «το ρήγμα αριστερά-δεξιά έχει προ πολλού επιχωματωθεί». Μια γραφή του τιμωμένου το 1975, μετά την εισβολή του Αττίλα στην Κύπρο, συνοψίζει την απελπισία του. Αισθάνεται «απελπισμένος διότι οι Εγγλέζοι παρότρυναν τους Τούρκους να αποικίσουν το κατεχόμενο τμήμα». Σκέφτομαι τι θα έλεγε ο καθηγητής σήμερα αν παρακολουθούσε τις λεγόμενες «απ’ ευθείας συνομιλίες» Χριστόφια – Ταλάτ, όπου ο κ. Χριστόφιας πρότεινε εναλλακτική προεδρία, νομιμοποίηση 50.000 Εποίκων της εισβολής και «σταθμισμένη» ψήφο δηλαδή εξίσωση του 82% των Ελληνοκυπριακών ψήφων με το 18% των Τουρκοκυπριακών. Μια άλλη επισήμανσή του: «η Ελλάδα βρίσκεται σε αδιέξοδο». Αλλά αείμνηστε Δάσκαλε πότε δεν βρίσκονταν η Ελλάδα σε αδιέξοδο. Διότι όπως έγραψε ο Ροΐδης «έκαστον έθνος έχει τας πληγάς του, η Αγγλία την ομίχλην, η Βλαχία τους βατράχους, η Αίγυπτος τας οφθαλμίας και η Ελλάς τους Έλληνας»! Είναι χαρακτηριστικό ότι ένας οικονομολόγος παρακάμπτει τα δημοσιονομικά, νομισματικά, οικονομικά και αναδεικνύει ως μεγαλύτερο πρόβλημα την εξωτερική πολιτική και τα εθνικά μας θέματα.
Και αυτή τη στιγμή, Κυρίες και Κύριοι, παρότι μέγα πρόβλημα και στο επίκεντρο είναι η οικονομία, αυτό που απειλεί την ασφάλεια και τελικά την υπόσταση της χώρας είναι ότι λυτοί και δεμένοι κινούνται να επιβάλουν «λύσεις» σε Αιγαίο, Κύπρο και Σκοπιανό που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των εχθρών του Ελληνισμού.
Ο καθηγητής Δελιβάνης μας συγκεντρώνει σήμερα εδώ και μας βλέπει από ψηλά όπου βρίσκεται. Είναι για μας βαθιά ικανοποίηση να του πλέκουμε τον δίκαιο έπαινο, οι μαθητές προς τον Δάσκαλο και να καταθέτουμε στη μνήμη του ένα ταπεινό κλάδο δάφνης.
- Κώστας Παπακωνσταντίνου
ΣΤΟ ΔΑΣΚΑΛΟ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΜΟΥ
Η απότιση τιμής και σεβασμού, η έκφραση θαυμασμού, η αναγνώριση της αξίας, του πνευματικού και επιστημονικού αναστήματος, του κύρους και μεγέθους της προσωπικότητος του Πανεπιστημιακού διδασκάλου και Ακαδημαϊκού Δημήτρη Δελιβάνη, είναι ο λόγος της συγκέντρωσης μας εδώ, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης εκατό χρόνων από την γέννηση του.
Η ταχεία αναγνώριση των ανωτέρω αρετών του από την ελληνική και διεθνή επιστημονική κοινότητα, τον αξίωσαν να καταλάβει εξέχουσα θέση στον τομέα της οικονομολογίας. Έπαινοι και εγκώμια, υψηλής εκτίμησης, έχουν εκφρασθεί για τον Δημήτρη Δελιβάνη όσο ζούσε αλλά και μετά τον μισεμό του στην αιωνιότητα, από πολλούς ειδήμονες του χώρου. Δεν είμαι ένας απ’ αυτούς. Όμως είναι χαρακτηριστική η περίπτωση μου. Γιατί από όλους τους Δασκάλους μου στη Νομική Σχολή, κατά την διάρκεια των σπουδών μου, ξεχώρισα και έκανα πλέον εκλεκτό μου τον Δημήτρη Δελιβάνη ενώ περιορισμένο ενδιαφέρον θα έπρεπε να έχω και μικρή επαγγελματική ωφέλεια να αναμένω από την διδασκαλία του, αφού ήμουν ήδη τότε Αξιωματικός της Χωροφυλακής. Και δεν σταμάτησε αυτό με την ολοκλήρωση των σπουδών μου, αλλά συνεχίζοντας την ίδια διάθεση διατήρησης σχέσεων και επικοινωνίας μαζί του, αξιώθηκα, και το λέγω αυτό με ιδιαίτερη τιμή, του προνομίου της φιλίας του.
Λόγοι αυτής της προτιμήσεως, για μένα, ήταν η μεγαλωσύνη, η ευγένεια, η σοβαρότητα, η αρχοντιά που με περισσή και ανεπιτήδευτη απλότητα ανάβλυζε και διεχέετο γύρω του σε κάθε εκδήλωση της λαμπερής και εξέχουσας ύπαρξής του. Αυτά ήταν τα εργαλεία, τα μέσα, με τα οποία διεμόρφωνε την ατμόσφαιρα μέσα στην οποία μας εδίδασκε. Γιατί ήθελε πρώτα και κύρια να δημιουργήσει στους φοιτητές του ήθος, κοσμιότητα και αξιοπρέπεια, αρετές απαραίτητες για την διάπλαση των πλέον σημαντικών ποιοτικών ιδιοτήτων του ανθρώπινου χαρακτήρα.
Η σχέση αυτή με την οικογένεια Δελιβάνη συνεχίζεται από την αγαπημένη του σύζυγο Μαρία, στην οποία, χωρίς να κάνω κανένα προσωπικό παίνεμα, γιατί δεν το έχει ανάγκη, λέγω πως την ευχαριστώ που με θεωρεί έναν από τους πιο πιστούς της φίλους, όπως λέγει.
Δάσκαλε, σου είμαι ευγνώμων γιατί η πολυσήμαντη διδασκαλία σου, η ήσυχη αλλά τόσο σίγουρη δύναμη της προσωπικότητάς σου και κάποτε η εύγλωττη σιωπή σου με ενισχύουν ακόμα να κατορθώνω να μένω όρθιος στη ζωή.
- Βάσω Πορταρίτου-Κρεστενίτη
Ξεκινώντας αυτό το μικρό ανθολόγιο αναμνήσεων για τον καθηγητή Δημήτρη Δελιβάνη θα ήθελα να διευκρινήσω ότι δεν είχα την τύχη να υπάρξω φοιτήτρια του γιατί ήμουν φοιτήτρια στην Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Θεσσαλονίκης, έζησα όμως πολλά χρόνια, ως ερευνητικός συνεργάτης της καθηγήτριας Μαρίας Νεγρεπόντη Δελιβάνη, την καθημερινή ζωή και των δύο αγαπητών μου καθηγητών στο σπίτι τους, το γνωστό επιστημονικό καταφύγιο της οδού Μοργκεντάου.
Θα ήθελα λοιπόν να μοιραστώ μαζί σας δυο τρία συγκεκριμένα ανθρώπινα περιστατικά από την συνύπαρξη αυτή.
Μεσούσης της δικτατορίας το ζεύγος Δελιβάνη ετοιμάζεται να πάρει μέρος σε ένα μεγάλο διεθνές συνέδριο οικονομικού περιεχομένου στη Μόσχα. Κάποιο απόγευμα ο καθηγητής δέχεται ένα τηλεφώνημα από τον επιτελάρχη γνωστού χουντικού υπουργού, ζητώντας του να δείξει σχετική κατανόηση στη βαθμολόγηση του γραπτού του γιου του υπουργού, με αντάλλαγμα τη χορήγηση της σχετικής άδειας για το ταξίδι στη Μόσχα.
Ο καθηγητής χωρίς δεύτερη σκέψη απαντά «Πολύ καλά κάντε ότι νομίζετε και εγώ θα διαμαρτυρηθώ δημοσίως στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ». Για τον Δημήτριο Δελιβάνη η ορθή και αντικειμενική επιστημονική αξιολόγηση των φοιτητών του ήταν θέμα αρχής μη διαπραγματεύσιμο.
Με την αποφοίτηση μου από την Α.Β.Σ.Θ. και σε αναζήτηση επαγγελματικής αποκατάστασης ο καθηγητής προθυμοποιήθηκε να με συστήσει και μάλιστα ένθερμα σε πολύ φιλικό του πρόσωπο επιχειρηματία, με μεγάλη ανθούσα επιχείρηση ως προϊσταμένη για το λογιστήριο της εταιρείας. Η επιχείρηση όμως, δεν με προσέλαβε προτιμώντας έναν άλλο υποψήφιο, κυρίως γιατί ήταν άνδρας.
Ο καθηγητής ενοχλημένος πολύ με την συμπεριφορά αυτή, «λούστρου» όπως την ανέφερε, έκοψε την καλημέρα στο φίλο του επιχειρηματία, αφού η αξιοκρατία και η μη διάκριση των φύλων ήτανε για αυτόν θέμα αρχής μη διαπραγματεύσιμο.
Τελειώνοντας δεν μπορώ να μην αναφερθώ στη μεγάλη αγάπη του καθηγητή για την πόλη της Θεσσαλονίκης που εκδηλωνόταν με κάθε τρόπο στις περιηγήσεις των ξένων επισκεπτών και επιστημόνων, στις επιστημονικές ημερίδες που διοργάνωνε στη πόλη αλλά και, πράγμα εντυπωσιακό, με μια διαρκή έννοια και ανησυχία για αυτήν σαν να ήτανε ολόκληρη η πόλη το δικό του σπίτι.
Ο καθηγητής δεν δίσταζε να ενδιαφερθεί, να τηλεφωνήσει, να γράψει για τα λεγόμενα μικρά και ασήμαντα, για το σπασμένο πλακάκι της Μητροπόλεως, για την καμένη λάμπα στο φανοστάτη της οδού Εγνατίας, για τους αναιδείς οδηγούς των παράνομα παρκαρισμένων αυτοκινήτων της παραλιακής. Το βαθύ αυτό ενδιαφέρον του ενεργού πολίτη ήτανε θέμα αρχής μη διαπραγματεύσιμο.
Κλείνω τη μικρή αυτή αναφορά στο Δημήτριο Δελιβάνη λέγοντας ότι, στη χώρα μας περίσσεψαν οι πολιτικές ετικέτες και οι επιστημονικές διαβαθμίσεις των συμπολιτών μας όμως όλο και περισσότερο σπανίζουν οι πραγματικοί άνθρωποι που οι αρχές τους είναι αδιαπραγμάτευτες.
Και με αυτήν την έννοια ο καθηγητής όλων μας, μας λείπει πολύ.
Θα ήθελα λοιπόν να μοιραστώ μαζί σας δυο τρία συγκεκριμένα ανθρώπινα περιστατικά από την συνύπαρξη αυτή.
Μεσούσης της δικτατορίας το ζεύγος Δελιβάνη ετοιμάζεται να πάρει μέρος σε ένα μεγάλο διεθνές συνέδριο οικονομικού περιεχομένου στη Μόσχα. Κάποιο απόγευμα ο καθηγητής δέχεται ένα τηλεφώνημα από τον επιτελάρχη γνωστού χουντικού υπουργού, ζητώντας του να δείξει σχετική κατανόηση στη βαθμολόγηση του γραπτού του γιου του υπουργού, με αντάλλαγμα τη χορήγηση της σχετικής άδειας για το ταξίδι στη Μόσχα.
Ο καθηγητής χωρίς δεύτερη σκέψη απαντά «Πολύ καλά κάντε ότι νομίζετε και εγώ θα διαμαρτυρηθώ δημοσίως στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ». Για τον Δημήτριο Δελιβάνη η ορθή και αντικειμενική επιστημονική αξιολόγηση των φοιτητών του ήταν θέμα αρχής μη διαπραγματεύσιμο.
Με την αποφοίτηση μου από την Α.Β.Σ.Θ. και σε αναζήτηση επαγγελματικής αποκατάστασης ο καθηγητής προθυμοποιήθηκε να με συστήσει και μάλιστα ένθερμα σε πολύ φιλικό του πρόσωπο επιχειρηματία, με μεγάλη ανθούσα επιχείρηση ως προϊσταμένη για το λογιστήριο της εταιρείας. Η επιχείρηση όμως, δεν με προσέλαβε προτιμώντας έναν άλλο υποψήφιο, κυρίως γιατί ήταν άνδρας.
Ο καθηγητής ενοχλημένος πολύ με την συμπεριφορά αυτή, «λούστρου» όπως την ανέφερε, έκοψε την καλημέρα στο φίλο του επιχειρηματία, αφού η αξιοκρατία και η μη διάκριση των φύλων ήτανε γιΆ αυτόν θέμα αρχής μη διαπραγματεύσιμο.
Τελειώνοντας δεν μπορώ να μην αναφερθώ στη μεγάλη αγάπη του καθηγητή για την πόλη της Θεσσαλονίκης που εκδηλωνόταν με κάθε τρόπο στις περιηγήσεις των ξένων επισκεπτών και επιστημόνων, στις επιστημονικές ημερίδες που διοργάνωνε στη πόλη αλλά και, πράγμα εντυπωσιακό, με μια διαρκή έννοια και ανησυχία για αυτήν σαν να ήτανε ολόκληρη η πόλη το δικό του σπίτι.
- Ρήγας Τζελέπογλου
Πρέπει απόψε να μην υπερβώ τα 2’. Αποφάσισα να μην αναφερθώ στην επιστημονική συμβολή του.
Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μια προσωπική μου εμπειρία, η οποία έγινε ακριβώς πριν 50 χρόνια. Ακριβώς. Είχα τελειώσει το Α’ έτος, όταν κάποιος από το οικονομικό εργαστήριο με ειδοποίησε ότι ο καθηγητής Δελιβάνης θέλει να με δει. Βεβαίως, οι σφυγμοί ανέβηκαν, η πίεση πήγε πολύ υψηλά, και όταν πήγα στο γραφείο του έμαθα ότι ήθελε να φάμε μαζί, επειδή αρίστευσα στο Α’ έτος. Έτσι ορίστηκε η ημέρα, δεν θυμάμαι ποια της εβδομάδας, για τις 2.15’ στο εστιατόριο Όλυμπος Νάουσα. Περιττό να σας πω ότι από τη 1.20’ ήμουν εκεί, γιατί φοβόμουν μήπως αργήσω.
Αφού καθίσαμε, θυμάμαι ότι δεν κατέβαινε μπουκιά, μόνο λίγο νερό μπόρεσα να πιω.
Σε κάποια στιγμή ο καθηγητής Δελιβάνης μου λέει: «Πιστεύω να υπηρετήσετε την οικονομική επιστήμη. Έχετε όλες τις προϋποθέσεις και τις ικανότητες».
Αυτό έκανα από τότε και τον ευχαριστώ για την κατεύθυνση αυτή.
- Λήνα Τσακίρη
Η συγκίνησή μου είναι μεγάλη γιατί η εκδήλωση με πηγαίνει αρκετές δεκαετίες πίσω, όταν 18 χρονών βρέθηκα κι εγώ σε κατάμεστο αμφιθέατρο, που βρέσκεται ακριβώς κάτω απ’ αυτό που είμαστε τώρα και πράγματι εντυπωσιάστηκα από την προσωπικότητα, από την επιβλητικότητα, από το κύρος, τη φυσιογνωμία κι όλα αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καθηγητή Δημητρίου Δελιβάνη. Είμασταν τυχεροί οι συμφοιτητές μου κι εγώ, που βρεθήκαμε να είμαστε φοιτητές ενός πολύ αξιόλογου ανθρώπου. Αρκετοί έγιναν μετέπειτα υπουργοί, και κατέλαβαν σημαντικές θέσεις. Γνωρίζω ότι ο καθηγητής Δελιβάνης αρνήθηκε πολλές θέσεις και τιμές που, κατά καιρούς του προσφέρθηκαν. Δεν τον ενδιέφεραν, ήταν πολύ σεμνός, πολύ σοβαρός για να αναλάβει κάτι που πίστευε ότι οι προϋποθέσεις δεν θα του επέτρεπαν να κάνει αυτό που ήθελε, αυτό που έπρεπε και που του επέβαλαν οι αρχές του να κάνει. Ξεχώριζε! Ήταν ο Κυριακόπουλος, ο Μάνεσης τόσοι πολλοί καθηγητές, αλλά εκείνος ξεχώριζε γιατί συνδύαζε κάποια χαρακτηριστικά που έκαναν εντύπωση. Θυμάμαι, ειδικά, έναν συνδυασμό ενός πολύ αυστηρού ανθρώπου, όχι αυστηρού αλλά συνεπούς και υπεύθυνου, που ταυτόχρονα ήταν γλυκύτατος, ευγενέστατος, μ’ ένα χαμόγελο μόνιμα χαραγμένο στη μορφή του. Και χωρίς να χαμογελάει, εγώ έβλεπα τον άνθρωπο να χαμογελάει, έναν άνθρωπο ισορροπημένο.
Εκτός από την εμβέλεια που είχε ως επιστήμων είχε και καταξίωση. Δεν χρειαζόταν να κάνει καμιά σύσταση και πραγματικά είχε ένα ακροατήριο να κρέμεται από τα χείλη του. Και πραγματικά με μάρκαρε αυτή η σοβαρότητα, που είχε και μάλιστα φαίνεται ότι εκτός από επιστήμων είχε την τύχη – κυρία Δελιβάνη θα το πω αυτό- να αντλεί από το περιβάλλον του εκείνη την ατμόσφαιρα, η οποία του επέτρεπε να έχει μια αυτοκυριαρχία και μια γλυκύτητα. Δεν ξέρουν τι χάσανε οι συμφοιτητές μου, που πίστευαν ότι ήταν ένας σοβαρός και απρόσωπος άνθρωπος. Να σκεφθείτε ότι στις εξετάσεις δεν τολμούσαν να παρουσιαστούν και, συχνά, ήμουν με 1-2 μόνο. Οι περισσότεροι, όταν είχαμε αυτή την επιλογή, προτιμούσαν να εξεταστούν από άλλον ευκολότερο καθηγητή. Εγώ, για να μη χάσω την ευκαιρία να τον δω, να τον ακούσω, να τον θαυμάσω ήμουν πάντα εκεί. Και μάλιστα είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι σε μια εξέτασή μου, αν και ήμουν άριστη φοιτήτρια, φαίνεται ότι δεν ευχαριστήθηκε από την απάντηση που του έδωσα, και μου είπε με επίσημο και αυστηρό τόνο, και όπως μιλούσε λίγο μέσα από τα δόντια του «Δεσποινίς Τσακίρη, δεν το περίμενα από σας να μην πάρετε άριστα». Μου έβαλε 9 κι εγώ νόμισα ότι θα με κόψει. Αλλά, τι να πρωτοθυμηθεί και να πεί κανείς γι αυτό τον σπουδαίο καθηγητή!
- Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου
Σεβαστή Κυρία Δελιβάνη
Αξιότιμοι Κυρίες και Κύριοι
Τα χρόνια πέρασαν γρήγορα . Εκατό συμπληρώθηκαν από την γέννηση του δασκάλου μου, του αείμνηστου Δημήτρη Δελιβάνη. Και να που σήμερα μου δίδεται η ευκαιρία να αποδώσω επίσημα ένα φόρο τιμής στον δάσκαλό μου που δεν έπαυσα να τιμώ κι να σέβομαι την μνήμη του σ’ όλο το διάστημα της ζωής και της προσωπικής μου σταδιοδρομίας.
Και είναι απώλεια κατά την γνώμη μου το γεγονός ότι στην παρούσα φάση της νέας μεγάλης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, ο τόπος μας στερείται των απόψεων, των σκέψεων και των συμβουλών ενός Οικονομολόγου Καθηγητή που καθ’ όλη την διάρκεια της ακαδημαϊκής του ζωής δεν σταμάτησε ποτέ να εκφράζει την γνώμη του για τις διεθνείς εξελίξεις του καιρού του.
Η ακαδημαϊκή του ζωή υπήρξε συνεπής και απόλυτα συμβατή με τις αλήθειες που ο ίδιος πρέσβευε ως ορθές. Η λέξη καιροσκοπισμός ουδεμία σχέση απόκτησε ποτέ με την ζωή του. Παρά δε τη χαρακτηριστική σοβαρότητά του που μερικές φορές εκλήφθηκε από μερικούς ως σκληρότητα, ο Δημήτριος Δελιβάνης διέθετε μία ευγενική και ευαίσθητη ψυχή πλήρη τρυφερότητας και συναισθημάτων.
Την ευγένεια αυτή της προσωπικότητάς του που συνοδευόταν από μία σπάνια συνείδηση της αξιοπρέπειας, επιτρέψτε μου να δηλώσω ότι την γνώρισα προσωπικά. Πίσω από την σοβαρότητα και την τυπικότητα που δημοσίως τον διέκρινε, κρυβόταν μια μεγάλη καρδιά γεμάτη ανθρωπισμό που πράξεις άγνωστες σε πολλούς αποκαλύπτουν. Η σύζυγός του Μαρία Δελιβάνη και η κόρη του Ελένη Δελιβάνη γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα την αλήθεια των λεγομένων μου.
Είναι, νομίζω, περιττό μετά απ’ όλα αυτά τα θαυμαστά που ακούσθηκαν, ν’ αναφερθώ κι εγώ στο έργο και στην επιστημονική του δραστηριότητα. Θα θυμάμαι όμως για πάντα ότι ο Δημήτριος Δελιβάνης κατηύθυνε και προσδιόρισε με ακαδημαϊκό ήθος την δική μου πορεία, θεωρώντας πάντα ότι κάνει το καθήκον του απέναντι σ’ ένα νέο άνθρωπο και φοιτητή του που ψαχνόταν ακόμη τότε να βρει το δρόμο του.
Κατά ένα θαυμαστό τρόπο, σκέπτομαι τώρα, εξιχνίασε την δική μου προσωπικότητα και τα ενδιαφέροντά μου και καθοδήγησε αριστοτεχνικά τα βήματά μου στην κατεύθυνση της σκέψης και της ζωή που θα μου προσέφερε πνευματική ικανοποίηση και πληρότητα.
Γνωρίζετε όλοι το πόσο δύσκολο είναι αυτό και το πόσο περίπλοκο είναι να επαληθευθεί.
Χρειάζεται όχι μόνο επιστημονική γνώση και ωριμότητα αλλά και η διαίσθηση του δάσκαλου που η προσωπικότητά του και το έμφυτο παιδαγωγικό του ταλέντο επιτρέπουν να διεισδύει και ν’ αποκρυπτογραφεί την νεανική ψυχή του μαθητή του.
Στον Δημήτρη Δελιβάνη και την οικογένειά του είμαι ευγνώμων.
Αν σήμερα, σκέπτομαι όπως σκέπτομαι κι αν κάποια λίγα πέτυχα στη ζωή μου, τούτο το οφείλω και στον δάσκαλό μου που την εκατονταετία από την γέννησή του τιμούμε σήμερα.
Κυρία Δελιβάνη και αγαπητή μου Ελένη, επιτρέψτε μου να πω τελειώνοντας ότι υπήρξατε τυχερές ζώντας μ’ έναν άνθρωπο όπως ο Καθηγητής Δημήτριος Δελιβάνης. Σας τίμησε και τον τιμήσατε και εσείς. Και είμαι περήφανος που γνώρισα την οικογένειά σας.
